خورهه

«خورهه» سرزمینی باستانی است که در دهستانی به همین نام و در نزدیکی شمال خاوری شهرستان محلات استان مرکزی جای دارد. دهستان خورهه 13 روستا دارد. خورهه در دره کوه­ های «هفتاد قله» و میان دو کوه «لوراخ گاو» و «خورزین» فراز شده است. آب قمرود که از رشته کوه‌های طایقان سرچشمه می‌گیرد در این دره و از نزدیکی روستا می­گذرد.

سرزمین باستانی خورهه از شمال به رشته کوه‌های هفتاد قله و از جنوب به رشته کوه‌های یخچال می­رسد. در این سرزمین، به گستره نزدیک به 3 هزار و پانصد متر، در چهارگوش و در سه بخش، ویرانههایی از یک آتشکده، کوشک، دژ و گورستان جای گرفته است که به دوران سلوکی، شاهنشاهی اشکانی و ساسانی می­رسد.

 نخستین بازسازی این جایگاه تاریخی در سال 1335 خورشیدی انجام یافت. یکی از این بخش­ های باستانی 2 ستون باریک به بلندای 6 متر از سنگ «تراورتن» و با سر ستون‌های یونانی به شیوه ایونیک از دوره سلوکی و اشکانی است در خورهه یافت شده است. ستون­ های سلوکی هر یک از 6 تکه سگ برش یافته و روی یکدیگر ایستاده ساخته شده است و در محور هر سنگ برشی چهارگوش برای جاگذاری تکه چوب نگه‌دارنده فراهم شده است.

از این سازه ­ی باستانی چند اتاق با راهرو و پله‌هایی بر جای مانده است که به یکدیگر و پلکانی در پهلوی غربی سازه به پشت بام راه داشته است. ایوان ستون‌دار با 12 ستون، هر سو با 6 ستون فراز بوده است. برآوردها نشان می­دهد که بلندای سقف 9 متر بوده و امروز از آن 12 ستون ایوان تنها همین 2 ستون به یادگار مانده است. گفتنی است که باران‌های اسیدی سنگ­های باستانی را می­فرسایند و که این بخش نیازمند سرپناه است. همچنین اتاقکی در کاوش­ها یافت شد که یک اجاق دارد. از دیگر یافته ­های باستان ­شناختی می­توان سفالینه‎های گوناگون، پیه‌سوز سفالی، کوزه دسته‌دار، سنگ‌های آرایشی و همچنین هفت اسکلت انسان را نام برد. همچنین باید از یک سنگ نوشته از دوره سلجوقی نام برد که امروزه در «نیم‎ور» در جنوب غربی روستای خورهه جای دارد و پیش از این در کنار «قمرود» که از کنار این روستا می‌گذرد، قرار داشته است.

خورهه بخش‎های زیادی دارد که مورد توجه گردشگران است. از جمله آن‎ها می‎توان به غارشاه بلبل در میان کوه‌های بین خورهه، غار تاریخی لوراخ گاو، چشمه وزوان یا چشمه شوره و امامزاده هفت ایوان را نام برد.

قالی و قالیچه‌های کوچک، کرباس، جوراب‌های پشمی از هنرهای دستی خورهه هستند. از خوراکی­هایی که در خورهه رایج است می­توان نان‌های شاته، فتیر، شیری و آش‌های جو، بی بی سه‌شنبه، دوغ، ترخینه شیر، آبگوشت، کالجوش، اشکنه، خورشت‌کرفس، خورشت‌کنگر، بامیه را نام برد.