ملایر (شهر جهانی مبل منبت)

سال ثبت 1398

شهرستان ملایر دومین شهر بزرگ استان همدان پس از شهر همدان است. بخش عظیمی از جمعیت این شهر تاریخی ایران به صنایع دستی چوبی و خاصه هنر تولید مبلمان سنتی مشغول هستند. اگر چه این هنر از روزگاران کهن در ملایر وجود داشته، حدود نیم قرن است که رونق ویژه ای یافته است. بسیاری در ملایر به صورت خانوادگی به هنر مبلمان سازی سنتی وارد می شوند و اگرچه در آغاز کار و تا همین اواخر درآمد چندانی از این راه کسب نمی کردند، عشق به صنایع دستی و مداومت و تلاش روزافزون هنرمندان منبت کار ملایری امروز چهره ای دیگر از این هنر-صنعت را به جهانیان نمایانده است.

منبت ملایر با وجود تمامی ناملایمات در سال 1396 موفق به دریافت جایگاهی ملی شد. پس از دو سال تلاش و تمرکز هنرمندان، مردم و مسئولان خطه در سال 1398 تولیدات منبت ملایر در بازدید بازرسان سازمان جهانی صنایع دستی حائز تمامی معیارهای یونسکو از جمله کیفیت، اصالت، مرغوبیت، پیشینۀ تاریخی، خلاقیت و نوآوری شد تا این که در بهمن ماه همین سال با عنوان «ملایر؛ شهر جهانی مبل و منبت» در فهرست شهرها و روستاهای جهانی یونسکو ثبت شد.

هنرمندان این خطه برای ساخت مبلمان منبت از چوب های راش، گردو و چنار استفاده می کنند و محصولات مختلفی از جمله انواع مبلمان سنتی، کلاسیک، استیل و راحتی، و همچنین میزناهارخوری، میز تحریر، انواع صندلی، تخت و آثار تزیینی به بازار عرضه می کنند. امروزه بیش از 60% تولیدات مبل و منبت کشور از آن ملایر است که به تعداد زیادی از شهرهای ایران و سایر کشورها از جمله کشورهای آسیای میانه، حاشیۀ خلیج فارس، ترکیه و عراق صادر می شود. گل درشت، گل ریز، انگلیسی، پشت بیضی، خرچنگی، متکایی، دسته چوبی، سوزنی، سه بعدی از جمله مهم ترین نقوش و سبک های تولید مبل و منبت در ملایر است که در سه نوع کلی مصری، کلاسیک و مدرن روانۀ بازار می شود.

امروزه بیش از 8000 هنرمند در بیش از 4000 کارگاه فعال در ملایر مشغول به کار هستند و مراکز مختلفی به کار آموزش، توسعه و ترویج این هنر می پردازند از جمله 200 واحد نمایشگاهی و کارگاهی، مرکز نوآوری مبل و منبت در دانشگاه آزاد اسلامی، مرکز آموزش فنی و حرفه ای، مرکز تحقیقات پیشرفتۀ مبل و منبت در دانشگاه ملی ملایر. گفتنی است پیش از این انگور و کشمش شهرستان ملایر نیز به شهرت جهانی رسیده بود. 

شهرستان ملاير داراي آب وهوايي نيمه خشك سرد بوده ورژيم بارندگي آن از تيپ اقليم مديترانه اي ومتوسط بارندگي آن حدود 300ميليمتر است ،ميانگين درجه حرارت سالانه 44/13 درجه سانتيگراد ومتوسط درصد نم نسبي حدود 66/62 مي باشد .
از كل وسعت شهرستان ملاير حدود 600كيلومتر مربع آن را دشت وبقيه راارتفاعات حاشيه اي كوهستاني تشكيل مي دهد كوه لشگردر با 2928 متر ارتفاع وكوههاي قصر قجر (كوه گرمه)وكوه سرده (در شمال وشرق ملاير)به ترتيب با ارتفاع 2206و2777 متر از سطح دريا بلندترين نقطه اين شهرستان مي باشند ونيز پست ترين نقطه اين شهرستان 1550متر از سطح دريا ارتفاع دارد .رودخانه حرم آباد اصلي ترين رودخانه اين شهرستان است ورودخانه ملاير در پايين دست شهر ملاير پس از ورود به دشت ملاير وارد مسير رودخانه گاماسياب  مي شود. متوسط تخليه سالانه مسير رودخانه حرم آباد حدود 110ميليون متر مكعب در سال است.
مورخان در مورد وجه تسميه ملاير،نظرات مختلفي ارائه داده اند ،ازجمله گفته اند كه در زمان مادهادر اين نقطه ،با روشن كردن آتش برروي تپه ها وكوهها،اخبار را به ساير مناطق مي رساندند واز اين روي اين منطقه را ((مل آگر)) به معني تپه آتش (تپه بالاي آتش) مي ناميدند .اين منطقه اززمانهاي بسيار دور ،منطقه اي آباد وپر جمعيت بوده است .كه اسامي روستاهايي همچون مانيزان ،گوراب (جوراب) ، اسكنان وابنيه وآثاري چون دژگوراب ،تپه نوشيجان ، بيانگر قدمت تاريخي منطقه است.بناي شهرملاير مقارن است با حكومت قتحعلي شاه قاجار در سال 1188هجري شمسي كه ابتدا دولت آباد ناميده مي شده واحتمالاً با انقراض سلسله قاجار ،به ملاير تغيير نام يافته است .
بناهاي  تاريخي وفرهنگي شهرستان ملاير به شرح ذيل مي باشد :
آتشكده وقلعه باستاني نوشيجان – تپه تاريخي گوراب(جوراب) – برج سامن – يخچال ميرفتاح – خانه قديمي لطفعليان – خانه مصدقي- بازار قديمي ملاير – مقبره سيف الدوله.