تپه حصار

تپه حصار واقع در حاشیه جنوبی شهر دامغان برای نخستین بار توسط اریخ اشمیت از دانشگاه پنسیلوانیا در سال 1312مورد کاوش قرار گرفت. بر اثر این کاوش ها روشن شد که این محوطه باستانی دارای سه دوره اصلی فرهنگی از اواخر نوسنگی تا پایان عصر مفرغ است. از زمان کاوش های اشمیت در تپه حصار این محوطه به عنوان یکی از محوطه های مبنا برای شناسایی فرهنگ های همزمان در فلات مرکزی ایران مورد استناد باستان شناسان است.

در سال 1355 هیئتی از باستان شناسان دانشگاه پنسیلوانیا، تورین ایتالیا و مرکز باستان شناسی ایران به سرپرستی رابرت دایسون و موریتزیو توزی کاوش هایی در تپه حصار انجام دادند. هدف از این کاوش ها بازنگری مواد به دست آمده و دوره بندی فرهنگی توسط اشمیت بود. بر اثر این کاوشها روشن شد که تپه حصار در هزاره های چهارم و سوم قبل از میلاد یکی از مراکز مهم تولیدی برای ساخت انواع اقلام صادراتی نظیر اشیای سنگی و فلزی در فلات ایران بوده است.

درسال 1373 تپه حصار برای سومین بار مورد کاوش قرار گرفت. در آن سال قرار بود خط دوم راه آهن تهران- مشهد که در زمان پهلوی اول در دل تپه حصار ایجاد شده بود ساخته شود این کاوش ها به سرپرستی احسان یغمایی ، نتایجی قابل توجه در برداشت از جمله کشف شماری گل نبشته به خط میخی بابلی قدیم که هنوز خوانده نشده است. این گل نبشته ها که قدمت آنها به حدود 2200- 2000 ق م بر می گردد، شاهد بسیار خوبی بر وجود مبادلات فرهنگی بین تمدن های بین النهرین و فلات ایران است که جزئیات آن هنوز بر ما روشن نیست.

 بر اساس یافته های به دست آمده و سن سنجی های مطلق به روش کربن 14 تاریخ قدیمی ترین لایه های تپه حصار به اواسط هزاره پنجم قبل از میلاد باز می گردد. استقرار در تپه حصار ظاهرا" تا حدود1700 قبل از میلاد به طور پیوسته ادامه داشته است و پس از آن هیچگاه مورد سکونت قرار نگرفت0 با وجود این در دوره ساسانی ساختمانی بزرگ دارای گچبری های زیبا در فاصله یحدود 200 متری تپه حصار ساخته شد. در گمانه­زنی­های سال 1385، به­منظور تعیین محدوده­ واقعی این محوطه، با کشف گورستانی از عصر آهن (1500 تا 550 پیش ­از میلاد) در غرب تپه حصار مشخص شد که این محوطه، بر خلاف آنچه تصور می­شد، پس از عصر مفرغ نیز مورد سکونتِ اقوامی بوده است.