لالجین (شهر جهانی سفال)

شهر لالِجین یکی از شهرهای استان همدان است که آن را به عنوان شهر جهانی سفال ایران می‌شناسند. شهر لاجین بخشی از شهرستان بهار است که در غرب استان همدان واقع شده است.

لالجین آب و هوای معتدل و مطبوعی دارد. هر چند که در فصل زمستان و به دلیل تاثیر سرمای کوه الوند، هوای لالجین بسیار سرد می‌شود.

لالجین ۱۸ کیلومتر از همدان، مرکز این استان، فاصله دارد. با توجه به قرارگیری معدن بزرگی از خاک رس مرغوب در لالجین، سفال‌گری مهم‌ترین صنایع دستی این شهر است. بر اساس برخی شواهد به نظر می‌رسد سابقه‌ی سفال‌گری در این شهر به حدود ۸۰۰ سال پیش می‌رسد و سفال‌گری سال‌هاست که جزء منابع اقتصادی اصلی این شهر است.

تا اواسط دهه‌ی ۷۰ مردم از طریق کارگاه‌های سنتی به سفال‌گری مشغول بودند اما با توجه به رشد این صنعت در لالجین، کارگاه‌های سنتی دیگر جوابگوی نیازهای مردم نبود و با پیگیری‌های مردم و مسئولین شهرک صنعتی سفال لالجین افتتاح شد. در حال حاضر حدود هزار کارگاه تولیدی سفال در شهر لالجین مشغول فعالیت هستند و سفال بخش عمده‌ای از صادرات استان همدان را تشکیل می‌دهد.

سفال لالجین علاوه بر توزیع در استان‌های دیگر، به کشورهای خارجی نیز صادر می‌شود. بخش زیادی از مردم شهر لالجین به سفال‌گری مشغول هستند. برخی از هنرمندان شهر لالجین نیز به نقاشی و تزیین محصولات سفالی می‌پردازند

ثبت جهانی لالجین در رشد گردشگری  این شهر و همچنین پیشرفت صنعت سفال‌گری لالجین تاثیر بسزایی دارد. کارگاه‌های سفال‌گری لالجین را می‌توان مهم‌ترین جاذبه‌ی گردشگری این شهر دانست. علاوه بر این بافت سنتی و تاریخی لاجین نیز در گذر سال‌ها کماکان حفظ شده است. کارگاه عسگری و مسجد جامع لالجین از دیگر آثار تاریخی شهر لالجین هستند. پل تاریخی مهاجران نیز یکی دیگر از دیدنی‌های شهر لالجین است.

لالجین، شهر کوچیکی با آوازه جهانی است. شهرت این شهر که در استان همدان واقع شده، به واسطه رونق صنعت سفالگری آن است. در این شهر کارگاه‎ها و فروشگاه‎های سفال رنگ و بوی خاصی به آن شهر داده‎اند.

بسیاری شکل‎گیری صنعت سفالگری در لالجین  همدان را به دوره چنگیزخان مغول نسبت می‎دهند. اهالی لالجین باور دارند که چنگیزخان عده‎ای از اهالی این منطقه را برای یادگیری فنون سفالگری به چین فرستاد. از همین‎رو پسوند جین، به چین نسبت داده می‎شود.

اما از سویی دیگر پسوند «جین» برای نام‎گذاری بسیاری از مکان‎ها مثل «دیوجین»، «فارس‎جین» و «فرجین» رایج است. بنابراین شاید بتوان لاله‎جین را به معنی «لاله‎زار» یا محل رویش لاله در نظر گرفت. با این‎حال بعضی از صاحب‎نظران، لالجین را به «لاچین»، نام یک پرنده‎ شکاری و همچنین قبیله‎ای آذربایجانی است.

کارگاه­های سفالگری در این شهر به چهار دسته سنتی، نسبتاً مدرن، کارگاه­های خانگی و کارخانه­ های کاشی تقسیم می­شوند. سفالگران هم بدون چرخ و هم با استفاده از چرخ سفالگری محصولاتشان را تولید می‎کنند. سفالینه­ های این شهر شامل ظروف تزیینی و هنری، انواع تنديس­، ظروف لعابدار نقاشي شده یا بدون نقاشي و حتی تلفيق سفال با موادی همچون چرم، چوب و پارچه هستند. از معروف‎ترین این آثار، ظروف فیروزه­ای با طرح­ هایی متنوع و منحصر به فرد است که به سرزمین‎های دیگر هم صادر می­شود.

مواد اولیه مورد نیاز برای سفالگری، یعنی خاک رس نیز از همین منطقه تهیه می‎شود. ابتدا خاک اَلَک می‎شود و سپس آن را با مقداری آب مخلوط می­کنند تا محلول رقیقی به دست بیاید و در نهایت محلول را در حوضچه ­هایی زیر نور آفتاب قرار می­دهند تا آب اضافی آن تبخیر شود. در مرحله آخر سفالگران گِل را به کارگاه منتقل می­کنن و اون ­رو به حدکافی ورز می­دهند تا حباب­های هوا از گِل خارج شود و انسجام و استحکام لازم را به دست بیاورد.

بر اساس آخرین آمار، بیش‎ از ۲۰۰ فروشگاه بزرگ و کوچک سفال در شهر لالِجین فعالیت دارند. آثار هنری بی‎همتای این شهر سبب شده تا لالِجین در سال 2016 میلادی، نامزدِ ثبت «شهر خلاق» در یونسکو نیز بشود.

دیزی لالجین یکی از غذاهای معروف این شهر است. علاوه بر این می‌توانید دیگر غذاهای محلی استان همدان را نیز در سفر به لالجین امتحان کنید. آش برنج، آش اماج، آش هویج و جو، آش خشکبار و آش کاچی از معروف‌ترین غذاهای محلی استان همدان هستند.

شهر جهانی سفال

 سال ثبت 1395

لالجین شهری کوچک در غرب ایران و از توابع استان همدان بوده که در بیست و پنج کیلومتری شهر همئان، پایتخت باستانی ایران قرار دارد. کاوش­های اخیر از وجود تمدن در این محل حداقل از قرن پنجم هجری خبر می­دهد. با وجود منابع غنی آب، کشاورزی در این خطه از قدیم رونق داشته. به علاوه، این شهر برای آثار هنری یکتای صنایع دستی سفالگری و سرامیک مطرح است تا جایی که به آن لقب پایتخت سفال و سرامیک خاورمیانه را داده اند. نزدیک به هشتاد درصد جمعیت بیست هزار نفری آن، در حدود هزار کارگاه این شهر در خدمت این حرفه هستند. در سال 1315 نخستین شرکت سهامی ظروف در لالجینن تاسیس شد تا محصولات را ارزش گذاری نموده و به فروش برساند. در سال 1395 هنر سفالگری شهر لالجین، در فهرست شهرهای جهانی صنایع دستی قرار گرفت.

گل مورد نیاز سفالگری این شهر از دستجرد تهیه شده و پس از کوبیدن، تمیز کردن و الک کردن خشک می­شود تا تبدیل به خشت خام  ضخیم شود. بخش های بزرگ این خشت خام را که به آن "لپه" گفته می­شود جدا نموده و برای چندین بار بوسیله پا ورز می­دهند. سپس آن را به قطعات کوچکتر تقسیم کرده و با دست ورز می­دهند تا گل خام نهایی آماده شود. سفال معمولا با وسایل و روش­های سنتی شکل می­گیرد و پس از لعاب زدن آماده چختن در کوره می­شود. محصولاتی که لعاب تیره تری دارند باید به آتش کوره نزدیکتر باشند. مدت قرار گیری در کوره 12 تا 14 ساعت است. برخی از مواد طبیعی که در ساخت لعاب از آنها استفاده میگردد شامل موارد زیر است: قلیا، سنگ سفید، شیشه، سرب پخته، مس سوخته، لاجورد و مواد دیگر.