آثار بی دفاع منیر فرمانفرماییان در باغ موزه نگارستان

آذر ماه امسال شاهد افتتاح موزه‌ دایمی از آثار منیر فرمانفرماییان در 95 سالگی این هنرمند درباغ موزه نگارستان بودیم. این موزه در تالاری کوچک از عمارت جنوب شرقی ساختمان کمال الملک و برای آثار وقف شده منیرشاهرودی فرمانفرماییان به دانشگاه تهران در نظر گرفته شده است. جالب است بدانید که تالار منیر اولین موزه در ایران است که به نام یک زن ثبت شده. در واقع هنر منیر فرمانفرماییان در فرهنگ و سنت ایران ریشه دارد. او هنرمندی است که پایه‌گذار سبکی ترکیبی از تکنیک آینه‌کاری، اشکال هندسی، خاتم‌کاری و نقاشی پشت شیشه است. آثار منیر در سال 1394 به‌ شکل انفرادی در موزه گوگنهایم نیویورک به نمایش گذاشته شد و اتفاقا این نمایشگاه نیز اولین بار بود که برای یک هنرمند ایرانی اتفاق می‌افتاد.

بر دیوار موزه منیر نوشته شده: "ایران دل، چشم و روح من است." 52 اثراز فرمانفرماییان را که او شخصا وقف دانشگاه تهران کرده است در این موزه از نزدیک می‌توانید ببینید. د رتالار منیر از دوره‌های متفاوت کاری این هنرمند نمونه‌هایی وجود دارد؛ آثاری که این هنرمند با تکنیک آینه‌کاری انجام داده است در اتاقکی قرار دارد که فضایی عجیب و اسرارآمیز ایجاد کرده است. آثار مدرن با احجام هندسی و با تکنیک آیینه ‌کاری، تکه‌چسبانی(کولاژ)های خلاقانه، طراحی و نقاشی از گل با مرکب و قلم، طراحی روی‌ پلکسی، زیور آلات هندسی، فرشی که نقش‌اش از منیر است همچنین تعدادی سرهم‌سازی(اسمبلاژ) با جعبه‌هایی که از هر زاویه فضایی متفاوت را ایجاد می‌کنند. از دیگر آثار در این مجموعه حجله‌ای است که با یاد و خاطره هنرمندان و نویسندگانِ درگذشته ساخته شده است.

سهل انگاری در نگهداری از آثار ارزشمند هنری

چیزی که در این موزه نگران کننده است نحوه چینش آثار حجیم ودر عین حال ظریف و بسیار با ارزش این هنرمند در فضایی کوچک است، بدون اینکه حریمی برای بازدیدکنندگان در نظر گرفته شود. آثار ارزشمند این هنرمند برجسته به قدری بی دفاع در موزه قرار داده شده بودند که متاسفانه در یک ساعتی که آنجا گذراندم شاهد قرار دادن کودکان بر روی حجم‌ها برای عکاسی بودم و حتی برخی افراد هنگام سلفی گرفتن به آثار حجمی برخورد می‌کردند که احتمال آسیب رساندن به این آثار را بیشتر می‌کرد. این سهل انگاری‌ها در نگهداری از آثار این هنرمند درحالی صورت می‌گیرد که در حراج تهران امسال اثر این هنرمند به عنوان گرانقیمت ترین اثر هنری به ارزش یک میلیارد و سیصد میلیون تومان به فروش رفت.

آشنایی با منیر فرمانفرماییان

منیر متولد 1301  قزوین است. در کودکی برای کار پدر که نماینده مجلس شده بود به تهران می‌آیند. او از کودکی به نقاشی علاقمند بود. پدرش کارگاه قالی‌بافی داشت و منیر در آنجا با نقش‌های هندسی آشنا شد. در جوانی به دانشکده هنرهای زیبای تزیینی دانشگاه تهران رفت. با منوچهر یکتایی نقاش و شاعر معاصر ازدواج کرد و بعد از چند سال  این دو هنرمند از هم جدا شدند. چند سال بعد راهی آمریکا شد و در رشته تصویرسازی مُد ادامه تحصیل داد و سپس در نشریات آمریکا طرح لباس می‌کشید و با شرکت های بزرگ به‌عنوان گرافیست تجاری و طراح مُد کار می‌کرد.  در همین سال‌ها بود که با اندی وارهل  هنرمند پاپ آرت آشنا شد و تاثیر این آشنایی در افکار و بعدها آثارش پیدا شد. در آمریکا با ابوالبشر فرمانفرمائیان ازدواج کرد و نام خانوادگی همسرش را به‌عنوان نام هنری‌اش انتخاب کرد. منیر به شهرهای ایران این بار با دیدی تازه سفر کرد و در صنایع دستی و صنایع بومی هر شهر هنر را باز‌شناخت و مجموعه بزرگی از این آثار گرد آورد. در سال‌هایی که ایران بود، آثار آیینه‌کاری برای مکان‌هایی مانند « هتل لاله»، « فرهنگسرای نیاوران»، «کاخ نیاوران»، «باغ موزه فرش»  طراحی کرد. بعد از انقلاب خانه و بسیاری از آثارش مصادره شد و این بار به ناچار به آمریکا مهاجرت کرد، تا سال 1383 که بعد از 26 سال دوباره به ایران بازگشت و دوباره استودیواش را راه‌اندازی کرد. تا اینکه برای نخستین بار بعد از انقلاب، اثری با عنوان «آب روشنایی است» در نمایشگاه باغ ایرانی از او به نمایش درآمد.

نگاه کیارستمی به آثار منیر

عباس کیارستمی در سال هشتاد و نه درباره آثار منیر نوشته است: « آینه های منیر ما را در افسون تفسیرها و تعبیرهای خیال و اشراق ایرانی، غرق می‌کند. آثار او با همه عناصر و مفاهیم بزرگ اسطوره‌ای اش در گیر هستی بی‌پایان است. بازتاب انسان و جهان. او راوی نقش و خیال و آفرینش بدیع ایرانی است و دغدقه های هنر آفرینی شرقی درفضای دوران معاصر را باز می‌آفریند. با حس وحدت و شیوه هنرمند صنعت کار فروتن که خبر از ژرفای نگاه وتوان خلاق اوست.»

این هنرمند همچنان در حال فعالیت در حوزه هنر است و در موزه منیر می‌توانید از آثار اخیر آینه کاری که اجرای آن توسط دستیارانش انجام شده دیدن کنید.