یکی از غذاهای سنتی و بسیار لذیذ اصفهان که سابقۀ پخت آن در این شهر حداقل به زمان صفویه میرسد، بریانی است. در متون برجای مانده از سفرنامههای سیاحان اروپایی، از جمله تاوارنیه که در این دوره به اصفهان سفر کرده بودند، اشارههایی به پخت این غذا در تنورهای گودالی خاص و سنتی ایرانی در این شهر شده است که قدمت پخت آن را نشان میدهد. از آن پس و در دوران قاجار نیز طبخ بریانی در اصفهان همچنان تداوم داشت که تا امروز نیز یکی از جاذبههای غذایی و یکی از ابعاد گردشگری غذا در شهر اصفهان محسوب میشود. بریانی بسیار محبوب گردشگران ایرانی و خارجی است. نام اصلی این غذا در واقع بریان است که به مرور زمان به شکل بریانی در میان مردم جا افتاده است.
این غذا که ظاهر آن تکه گوشتی به شکل و اندازۀ همبرگر است، از گوشت گوسفند در قسمت سردست یا گردن، دنبه و جگر سفید گوسفند درست میشود. به این شکل که ابتدا گوشت استخواندار را با پیاز و ادویه میپزند، جگر سفید را نیز جداگانه با پیاز و ادویه میپزند. سپس گوشتها را از استخوان جدا کرده و این مواد را با پیاز چرخ میکنند. برای پخت بریانی از ابزار خاصی استفاده میکنند که شبیه کفگیر است و به آن کفگیر بریانی میگویند. مقداری از مواد، بهاندازۀ یک بیضی به شکل همبرگر برمیدارند و روی کفگیر پهن میکنند. قبل از آن کفگیر را چرب میکنند و حرارت میدهند. پس از قراردادن گوشتها روی کفگیر دوباره آن را حرارت میدهند. بریان که آماده شد، یک تکه نان سنگک را برداشته و روی آن را با آب غلیظ گوشت چرب میکنند، پودر دارچین میریزند و بریانی را روی آن برمیگردانند. سپس روی آن را با پودر سبزیجات معطر از جمله ریحان، نعنا و همچنین زعفران، خلال بادام و گردو تزیین میکنند. همچنین مقداری دنبه و جگر سفید پختهشده را نیز بهعنوان تزیین در کنار غذا سرو میکنند که به آن شُش و دنبه میگویند.
بریانی غذای بسیار پرکالری و چرب و لذیذی است و برای وعدۀ ناهار مناسب است. این غذا را با نان سنگک یا سایر نانهای محلی و خانگی، همراه با سبزی تازه و دوغ سرو میکنند. گاهی در کنار آن مقداری آب گوشت و کشک هم قرار میدهند. برای تجربۀ طعم لذیذ بریانی در اصفهان حتما به رستورانهای خاص و مشهور این شهر بروید تا طعم اصیل آن را بچشید. شاید در سایر شهرها از جمله تهران نیز رستورانهایی را دیده باشید که به پخت این غذای لذیذ اختصاص دارد، اما به ندرت میتوان در جایی غیر از اصفهان بریان واقعی پیدا کرد.