فردوسی

12
فردوسی

ابوالقاسم فردوسی به سال 329 قمری (319 شمسی) به دنیا آمد. درمورد سال دقیق تولد او تردیدهایی وجود دارد. اما در مورد زادگاه فردوسی اختلافی نیست؛ اگرچه فردوسی درباره­ی کجایی زادگاهش سخنی نگفته است، اما همه­ی پژوهشگران، روستای پاز یا پاژ، از بخش یا شهر تابران شهرستان توس، در بیست کیلومتری مشهد کنونی را زادگاه شاعر دانسته­ اند.

ناحیه­ ی توس نیز به مانندِ بیشتر شهرهای خراسان، در عهد خلیفه ­ی سوم به ­تصرف مسلمانان درآمده است و فراز و فرودهای بسیاری را در تاریخ خود دارد. در کنار ناسازگاری­ها واختلافات بسیاری از ایرانیان آزادیخواه در برابر بی­ عدالتی­های عاملان حکومت ­اسلامی که برخلاف رهنمودهای حقیقی دین اسلام درباره ­ی برابری همه­ی مسلمانان بود به این نکته پی بردند که برای مقابله با هتک­ حرمت­ و بی­ عدالتی­ها باید بر فرهنگ، زبان و ادب تکیه کنند. از این ­رو عالمان و دانشمندان توس با تبلیغ مذهب تشیع توانستند توس را به مرکز مهم شیعه بدل کنند. فردوسی در چنین زمان و مکانی چشم به جهان گشود؛ در میان خانواده ­ای از دهقانان ثروتمند که زمین­های موروثی داشتند. دهقان در روزگار فردوسی و چندی پس از آن به­ عنوان یک گروه و طبقه ­ی اجتماعی به­ شمار می ­رفت.

از دوران کودکی و جوانی شاعر اطلاع دقیقی در دست نیست؛ همچنان که از پدر و مادر و همسرش نیز اطلاعی نداریم. در دین و مذهب او شک و تردیدی نیست. همه­ی پژوهشگران او را مسلمان و پیرو مذهب شیعه دانسته ­اند. آشنایی فردوسی با دربار سلطان محمود غزنوی در 65 یا 66 سالگی شاعر اتفاق افتاده است. هنگامی که شاعر از رنج فقر و تهیدستی به ­عذاب آمده است و زمین و املاک موروثی را در راه نظم حماسه­ی ملی ایران از دست داده بود به فکر تقدیم شاهنامه به محمود بن ناصرالدین سبکتکین افتاد پس از آنکه شاهنامه فردوسی از جوایز و تحسین سلطان محمود بی ­نصیب ماند فردوسی به وطن خود بازگشت و با خاطری پریشان زندگی خود را همراه با فقر و تنگدستی ادامه داد. نام شاهنامه که منظومه ­ی حماسی فردوسی بدان مشهور است، در هیچ­ جای این اثر نیامده است؛ نظر غالب پژوهشگران آن است که شاهنامه از روزگاران پیش از فردوسی، نامی عمومی برای مجموعه­ های منثور و منظومِ داستانی و حماسی بوده است.

تاریخ شروع و پایان شاهنامه روشن نیست. فردوسی خود در یک جا از زحمت سی ساله " بسی رنج بردم در این سال سی/ عجم زنده کردم بدین پارسی؛ و در جای دیگر از زحمت سی­ و­پنج ساله " سی ­و­پنج سال از سرای سپنج/ بسی رنج بردم به امید گنج؛ و در جای دیگر از رنج بیست و پنج ساله یاد کرده است " دو ده سال و پنج اندرین شد مرا/ همه عمر رنج اندر این شد مرا." ادب شناسان جهان، شاهنامه را یکی از پنج حماسه­ ی جاودان و از مهم­ترین اثرهای ادبی در جهان شمرده ­اند. اکثر پژوهشگران سالِ مرگ فردوسی را 410 ه.ق و در هشتاد و یک سالگی او نوشته ­اند. او را در باغی در بیرون دروازه ­ی تابران دفن کردند. در سال 1313 شمسی هم­زمان با برگزاری جشن هزاره ­ی زادروز او از سوی دولت وقت بر سر گور او بنایی مجلل ساختند.


افزودن دیدگاه جدید