سوزن دوزی ((سیستان وبلوچستان))

سوزن دوزی ((سیستان وبلوچستان))

سوزن دوزی ((سیستان وبلوچستان))

37

سوزن ­دوزی­ های بلوچستان از بهترین نمونه­ های هنر ­دستی در ایران است. به سوزن ­دوزی بلوچ در اصطلاح محلی "سوچن ­دوزی" می­ گویند. شواهد موجود حاکی از آن است که این شیوه‌ی دوخت از اوایل اسلام در میان این قوم رایج بوده و دردوره ­های تیموری و صفوی به اوج خود رسیده است. این هنر به­ طور عمده برای تزئین جامه‌ی محلی زنان به­ کار می­ رود.

سوزن ­دوزی تمام زمینه‌ی  پارچه را می ­پوشاند، و از آن برای تزئین سرآستین­ ها، شلوار­ها، گاه نواری در وسط آستین، قطعه­ ای در پشت یقه و نیز قسمت سر­پوش چادر استفاده می­ شود. تقریباً در هر شهر و روستای کوچکی از زاهدان گرفته تا خاش در شرق تا سراوان و در غرب تا ایرانشهر، سوزن­ دوزی رواج دارد زیرا زنان، جامه‌ی  سنتی می ­پوشند. شیوه‌ی  سوزن­دوزی در چهار منطقه‌ی  عشایری مثلاً منطقه‌ی ایرانشهر (مناطق قاسم ­آباد، پیپ، اسپکه، ورکات و چنف) یا ناحیه‌ی خاش و گشت، در نحوه‌ی  دوخت تفاوت­ هایی با سایر مناطق دارد.

قاسم ­آباد بلوچستان به دو سوزن ­دوز هنرمند سرافراز است؛ خانم زرخاتون بلوچی و خانم مهتاب جهانبانی. خانم جهانبانی رنگ ­هایی تازه در سوزن­ دوزی ابداع کرد و این سبب شد که این نوع گلدوزی در لباس­ های رسمی معمول شود. انواع سوزن­­ دوزی بلوچ عبارت است از: سرافی دوزی، ظریف­ دوزی، پریوار­دوزی و بلوچ ­دوزی. رنگ ­های به ­کاررفته شادند و از این میان نارنجی و قرمز بر رنگ ­های دیگر غالب است و جزئیات کار به ­رنگ ­های سبز، آبی، سفید و سیاه کار می­ شود. ویژگی مشترکی که در نگاره ­های سوزن ­دوزی کلیه‌ی این مناطق دیده می ­شود استفاده از نقوش هندسی و خطوط شکسته است، خطوط منحنی و دایره در سوزن دوزی بلوچ به­ندرت استفاده می ­شود. نقوش مورداستفاده در این دوخت را می­ توان در چند بخش کلی دسته­ بندی کرد: 1- نقوش­ هندسی، که بیشترین کاربرد را در سوزن­ دوزی زنان بلوچ دارد، مثلث، مربع و لوزی از نقوش اصلی این سبک هستند و در آثار دیگر این منطقه مانند سفالگری نیز مشاهده می­ شود؛ 2- نقوش­ طبیعی که خود شامل نقوش گیاهی و حیوانی می­شود و به نا­م­های گُل سٌهر (گُل سرخ)، گُل چهار­برگی، کَتَرُک (گُل قاصدک)، گل هشت­برگی، مرغ ، مُرگ پانچ (به معنی پای مرغ است)، هُشتِر دُمب (دم شتر)، کَتار­پادک (در زبان بلوچی به معنای پای حشره است.) و بال کبوتر معروف است؛ و 3- عناصر طبیعی، که شامل کوه، رود و نظایر آن است، طرح چَپراس از مشهورترین نقوش این گروه است؛ این نقش بیان ساد­ه­ ای از امواج آب و حرکت آن است. علاوه بر استفاده‌ی  سوزن­ دوزی در صنعت پوشاک می ­توان به کاربرد آن در تهیه‌ی  جلد قرآن، سرمه­ دان، کیف و پشتی نیز اشاره کرد.


افزودن دیدگاه جدید