سرمه دوزی ((خراسان جنوبی))

سرمه دوزی ((خراسان جنوبی))

سرمه دوزی ((خراسان جنوبی))

28

سرمه­دوزی یکی دیگر از رودوزی­ های با­قدمت ایران است. از تاریخچه ­ی این نوع دوخت در دوران کهن، نوشته ­ای در دست نیست ولی آنچه مسلم است توجه ایرانیان به آرایش یقه­ ی لباس ­ها، و همچنین لباس­ های لشکری و درباری و تزیین درفش­ ها آنها را مشتاق به ­تولید این نوع نخ ­های تزیینی می­ کند. شک و تردیدی نیست که سرمه با عنایت به ­نزدیکی خاص از لحاظ نوعیت و فرم تاریخ هم­زمانی نیز با ملیله دارد یعنی درست زمان رواج این نوع دوخت را می­ توان دوره ­ی اشکانیان دانست در این دوره فرآورده­ های دوخت تزیینی یکی از اقلام صادراتی ایران را تشکیل می­داد و یکی از هنرهایی که اسکندر­مقدونی را به­ حیرت واداشته بود وجود پارچه­ های زربفت و دوخت­ های تزیینی ایرانی بود که سرمه­ دوزی نیز یکی از این دوخت ­ها بوده است.

در یکی از نمونه­ های اشکانی، یک درخت انگور سرمه ­دوزی شده است. در دوره ­ی ساسانی نیز این هنر ادامه داشت تا اینکه در دوره ­ی صدر­اسلام با عنایت به تعهدات هنرمندان ایرانی برای تولید پرده­ ی خانه ­ی خدا، سرمه­ دوزی به منتهی درجه ­ی شکوفایی رسید در این دوره سوره­ های کوتاه و یا آیاتی از قرآن مجید به­ شیوه ­ی خطوط محقق، ریحان، ثلث، نسخ، رقاع طراحی و سرمه­ دوزی می­کردند ولی روی نوشته یا قبلاً نخ ضخیمی مثل قیطان می­ دوختند بعد روی آن را با سرمه ­دوزی به ­صورت ساقه ­دوزی می ­پوشاندند تا جلای خاصی می ­بخشید یا در پرده ی نفیس خانه­ ی خدا که یادگار دوران تیموری است و اکنون در موزه ­ی ایران باستان نگهداری می­ شود انواع دوخت­ ها از جمله ابریشم ­دوزی، گلابتون­ دوزی، ده­یک ­دوزی، کمند ­دوزی، شرفه­ دوزی و سرمه ­دوزی در آن دیده می­ شود.

در تمام دوره ­های اسلامی این دوخت از مجد و شکوه والایی برخوردار بوده است. دوره­ ی اوج این هنر در عصر صفوی بوده است. آثار باقی­مانده از این دوره خود گواه بر این مدعاست. پرده ­ی نفیسی که در موزه ­ی هنرهای تزیینی ایران نگهداری می ­شود و مربوط به این دوره ­ی اوج تحول این رودوزی است. در روی این پرده که با نقش محراب حیوانی طراحی و نقش ­پردازی شده است انواع دوخت­ هایی از قبیل: گلابتون ­دوزی، ده­یک ­دوزی، پیله ­دوزی، سرمه ­دوزی و ملیله ­دوزی دیده می­شود. در دوره ­های بعدی یعنی افشار، زند، قاجار و معاصر، این دوخت به سیر تحول خود ادامه داده  و در این دوره­ ها نخ­ های سرمه از لحاظ کیفی اصالت خود را از دست دادند اما تعداد آثار باقیمانده از این دوخت حکایت از رواج آن دارد. از انواع گل ­های این دوخت می­ توان به انواع گل­ های گلدانی و صحرایی، حاشیه ­ای و جناغی، محرابی، گل ­بادامی، نقوش حیوانی و انسانی، انواع پرندگان به­ خصوص طاووس، جغد، خوشه­ های انگور، انواع میوه، ستاره، ترنج و سرترنج نام برد. این دوخت در اکثر استان­ های کشور رایج است و از آن برای تزیین انواع تابلوهای تزیینی، تزیینات دور یقه، پیش سینه، کمربند، کیسه ­پول، رویه سینی، سفره­ های قند، پرده­ های نفیس کوسن، رومیزی و بسیاری دیگر کاربرد دارد.

برچسب‌ها

صنایع دستی

افزودن دیدگاه جدید