ابوسهل بیژن کوهی (مازندران)

0
ابوسهل بیژن کوهی (مازندران)

ابوسهل بیژن بن رستم کوهی، ریاضی‌دان و ستاره‌شناس ایرانی اهل تبرستان (مازندران) به‌طور قطع در نیمه‌ی دوم قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری قمری (قرن دهم میلادی) می‌زیسته است. پسوند کوهی که در بعضی منابع قوهی نیز یاد شده است به معنای قهستان (کوهستان) است. محل تولد او را منطقه‌ی فریم از توابع دودانگه‌ی شهرستان ساری گفته‌اند. ابوسهل کوهی پس از فراگیری دانش مقدماتی، به‌سبب علاقه و استعدادی که در زمینه‌های علمی از خود بروز داد، برای تکمیل تحصیلات خود نزد استادان فنون مختلف علمی رفت تا زمانی که به درجه‌ی استادی رسید.

او مانند اکثر دانشمندان قرن چهارم هجری قمری برای علم‌آموزی به بغداد مهاجرت کرد و پس از پایان دوره‌ی علم‌آموزی به شیراز رفت. در شیراز ابوسهل دست به اختراعاتی زد و به وسیله‌ی آن‌ها توانست حرکات ستارگان را بسیار دقیق تشخیص دهد. ابوریحان بیرونی در کتاب تحدید نهایات الاماکن به رصدهای ابوسهل کوهی در شیراز اشاره کرده است. پس از چندی به‌دستور شرف‌الدوله‌ی دیلمی که به‌تازگی حاکم بغداد شده بود به ابوسهل دستور داده شد که به بغداد برود. او تمام اختراعات خود را از شیراز به بغداد برد و به دستور شرف‌الدوله رصدخانه‌ای کروی شکل را بنا کرد. شرف‌الدوله از دانشمندان درخواست کرد که کواکب سبعه (ستاره‌های هفتگانه) را رصد کنند.

ابوسهل کوهی این کواکب را رصد کرد و به ثبت رساند. همچنین او از اولین کسانی اس که اقدام به محاسبه‌ی نصف‌النهار کرد. از دیگر نکات برجسته‌ی کشفیات و اقدامات او در عرصه‌ی نجوم بنا به روایتی، کشف کهکشان آندرومدا است. کوهی علاوه بر آن‌که اخترشناسی دقیق و زبردست بود در ریاضیات و به‌ویژه هندسه جایگاه بلندی داشت. برخی او را استاد ابوعلی‌سینا نیز میدانند. دانشمند بزرگ خواجه نصیرالدین طوسی می‌گوید "کوهی مسائلی را حل کرد که ارشمیدس نمی‌توانست حل کند" ابوسهل کوهی نخستین ابداع‌کننده‌ی نظریه‌ی پرگار‌ تام بوده است. پرگار تام ابزاری است برای رسم مقاطع مخروطی مانند دایره، سهمی، هذلولی و همچنین خط راست. آثار ارزشمند او که به‌صورت دست‌نوشته‌های متعدد موجودند و تصحیح و ترجمه و مطالعه شده‌اند، برخی از آثار او مفقود شده است. از آثار به‌جا مانده او می‌توان به المسائل الهندسه، راکز الاکر، صنعت اسطرلاب، استخراج سمت القبله، دوایر حماسه، پرگار تام و بسیاری دیگر اشاره کرد. سال درگذشت ابوسهل دقیق مشخص نیست اما با توجه به شواهد 405 هجری قمری در بغداد است.


افزودن دیدگاه جدید