عطر گل محمدی و بوی خوش گلاب ازاین خاک بر میخیزد و کعبه در موسم حج ابراهیمی تن پاکیزه خود را با گلاب گلستانهای این خطه میشوید. فین، همسایهای سبز در کنار تپههای خاموش سیلک، روستایی است که در شش هزار متری باختر کاشان آرمیده. در کتب تاریخی فین منطقهای اساطیری عنوان شده و گشتاسب را بنیانگذار این شهر میدانند که چشمههای آن با اشارت جمشید برانگیخته شد. شاهان صفوی گرچه از این اساطیر بی خبر بودند با این وجود دلبستگی خاصی به فین داشتند.
غمی که حمام فین را جاودانه کرد
اینجا کاشان است و در میان گلستانهای آن باغ فین قرار دارد؛ باغی که بیاغراق زیباترین جلوه باغ ایرانی است. چهار باغ در چهار جهت باد در یک باغ، با چشمهای جوشان و همیشه خروشان در میان آن توصیف کوتاهی است از باغ فین اسطورهای. باغ تاریخی فین را باید عصاره وجودی کاشان با همه ارزشهای فرهنگی و تاریخیاش دانست اما غم غربت امیر کبیر به شکلی نامحسوس به این باغ گره خورده است.امیری که 40 روز از زمان تبعیدش را در این باغ سپری کرد و بعد هم در حمام باغ فین در حالیکه آماده شده بود تا خلعت بخشش شاه را به تن کند ناجوانمردانه به قتل رسید. در مورد قتل امیرکبیر داستانهای زیادی بر سر زبانهاست اما چیزی که سندیت آن مشخص شده باشد این است که حمام فین قتلگاه این انسان آزاده بوده است. شما میتوانید در هنگام بازدید از این حمام مکان بازسازی شده قتل امیر را از نزدیک ببینید.
باغ محوری اصلی دارد؛ خیابانی کشیده تا افق درختانی در دو سو و جوی آبی که تا انتها امتداد یافته است. کوشک باغ در مرتفعترین نقطه بنا شده است که نمایی از فردوس برین را تداعی میکند. نردهها، درها و پنجرهها عمدتا با وساطت شیشهها انوار طلایی خورشید را تا جایی که درختان باغ رخصت دهند به درون اتاقهای عمارت میرساند. ذوق، سلیقه و سنت روزگاران کهن با زمزمههای گوشنواز فوارههای فیروزهای دل و جان آدمی را سیقل میدهد.
رقص نور و رنگ
در سال 1004 هجری قمری بنایی در باغ ساخته شد؛ عمارتی دو طبقه که کاربردهای مختلفی داشت. در این فضا مکانی برای استراحت نگهبانان باغ، قورخانه و تالار شاهنشین هم تعبیه شده است. روبهروی این بنا زمینی برای بازی چوگان بود و شاهان و بزرگان از بالای این عمارت به تماشای بازی مینشستند. تالار طبقه بالا از یک سو به باغ و از سوی دیگر به قریه خوش آب و هوای فین مشرف بود. طاقچههای تالار مقرنسکاری شده که در میان مقرنسها نیز با طلارنگ شده بود. پنچره بزرگ و زیبای گرهچینی این تالار نمایی به شهر دارد. این پنجره با رنگهای بینظیر جلوه زیبایی به سر در باغ میدهد. بازی نور و رنگ در میان گرهچینیهای ظریف مهمانان را به باغ دعوت میکند.
ستاره شناسی در خدمت معماری
.فرهنگ ایرانی انسان را جدا از طبیعت نمیداند؛ از این رو معماری و هنر سرزمین ما به شدت طبیعتگراست. این اصل در باغ ایرانی فین سبب به وجود آمدن فضاهای باز مانند ایوان و کوشک شده است. این بنا در سال 1016 هجری قمری به دستور شاه عباس و با طراحی غیاثالدین جمشید ستارهشناس ساخته شده است. او از شیب طبیعی زمین استفاده کرد تا آب در جویها و فوارهها جریانی منظم داشته باشد، دنباله جوی ما را به عمارتی عظیم میرساند. بنای صفوی همچون نگینی در وسط باغ میدرخشد؛ عمارتی چهارطبقه که دو طبقه بالای آن کلاه فرنگی بود. این کلاه فرنگی ایوانی بزرگ برای تماشای باغ داشت که در زلزله معروف کاشان ویران شد. البته پس از بازسازی بنایی دو طبقه به جای ماند که سقف آن دو طبقه دو لایه و گنبدی شکل است که با معماری زیبا فضایی شاهانه و مجلل به کوشک میدهد.
فلسه سکههای معلق در آب
نقاشیهای بنا زیباییهای این باغ را دو چندان میکند؛ بعدها شاه عباس که شیفته آثار رضا مصور كاشي نقاش این مجموعه شده بود او را به اصفهان برد تا عالیقاپو و چهل ستون را نیز با هنر خود بیاراید. کوشک عمارتی در وسط باغ قرار دارد و از هر طرف باغ رویت میشود و از هر طرف به فضای باز میرسد. در اصل این عمارت برای برگزاری جشنها ساخته شده بود. عمارت از شرق به خلوت کریم خانی مشرف است؛ بنایی که کریمخان به باغ افزود. از جبهه غرب نیز به خلوت نظامالدوله دید دارد و از شمال به سر در و از جنوب به تالار شاهنشین متصل است. در وسط کوشک حوضی جوشان قرار دارد. در حفره وسط حوض لولهای منحنی شکل وجود دارد که شبیه گردن شتر است. این لوله باعث میشود آب با فشار بالا بیاید؛ گویی چشمهای در وسط حوض است. از این رو ساختمان را شترگلو هم مینامد. در گذشته مردم قسمتی از پول خود را به الهه آب میبخشیدند تا مالشان برکت پیدا کند. به نظر میرسد رسم سکه انداختن در آب این حوض به همان اعتقاد قدیمی بازگردد. آب روان پس از گذر از کوشک صفوی به حوضی جوشان میرسد. حوضی زیبا روبهروی تالار شاهنشین. این حوض شاهکاری از هنر آبرسانی و تزیینات است. کف حوض با کاشیهای زرفام پوشیده و به طرح ترنج و محراب قالی کاشان. در این حوض 160 حوض قرار دارد که نیمی از آن فواره و نیمی مکنده آب است. این سیستم باعث میشد آب گردشی مدام داشته باشد و از حوض سرریز نشود.
