معماری باغهای ایرانی اوج هنر و دور اندیشی ایرانیان را جلوهگر میکند؛ معماری هوشمندانهای که نظم و تناسب را با زیباییهای بصری درمیآمیزد. معماری این بناها از بیهودهکاری، افراط و تفریط منزه است به طوری است که صرفهجوری، قناعت، پایداری و ماندگاری را حتی در دل کویر فراهم میآورد. یکی از مشهورترین باغهای ایرانی که روزگاری سایهسار درختانش و آوای دلنواز پرندگانش دل از هر رهگذری میربود، باغ فتح آباد است؛ باغی در میان کویر زنگار بسته داغ کرمان.
رنگین کمانی از گلها
این باغ که مربوط به دوره قاجاریان است از نظر طراحی و ظرافت بنا نمونه و الگوی روزگار خود به شمار میرود همچنان که این بنا الگوی احداث باغ شاهزاده یا شازده ماهان است. غالب باغهای ایرانی در زمین شیبدار ساخته میشدند و یک جوی یا حوض ابتدا تا انتهای آنها را زیبا میکرده که این شیوه معماری برای صرفهجوی بیشتر آب در دل کویراست. استفاده از سنگتراشها برای کف جوی باغ هم به منظور رویت موج آب و زلالی آن است. همچنین ویژگی بارز باغهای ایرانی اختصاص بیشترین فضا برای کاشت درختان سایهدار و بادوام و تقدم کاشت گلهای سرخ در باغچههای حیاط باغ است. این کار هم برای بازی رنگهای سبز، قرمز و طلایی خورشید و کویر انجام میگرفته است. باغ فتح آباد کرمان با حوض زیبا، سنگ تراشههای هنرمندانه و رنگین کمانی از گلها تمام این ویژگیها را تجمیع کرده است.
از بیگلربیگی تا فتح آباد
باغ فتح آباد از یادگارهای فضلعلی خان بیگلر بیگی، حاکم وقت کرمان بوده که نام عمارت هم به همین دلیل بیگلربیگی گذاشته شده است. عمارت بیگلربیگی یا باغ فتح آباد در 15 کیلومتری کرمان قرار دارد. باغ دارای زیباییهای بصری بسیار بوده که عبور آب فتح آباد یکی از آنهاست. مصالح ساختمانهای باغ از خشت خام، تزئین آن با گچ بوده و مقابل آن حوضی با ابعاد وسیع 130در7 متر طراحی شده است. فضلعلی خان در طول فرمانروایی خود بر کرمان که بیش از پنج سال به طول انجامید، اقدام به ساخت باغ و عمارت باشکوهی به دور از شهر کرمان کرد که در دورههای بعدی نصرتالممالک اول و دوم نیز از آن استفاده کردند. بنابراین تاریخ احداث باغ و عمارت فتح آباد را میتوان بین سالهای 1253 تا 1263 هجری قمری دانست که مقارن با دوران حکمرانی محمد شاه قاجار است. علاوه بر سر در که ساختمانی دو طبقه داشته طاقنماهایی نیز در دو طرف آن احداث شدهاند. متاسفانه این باغ با معماری چشمنواز خود در دورهای کوتاه در آستانه تخریب قرار گرفت که به همت بنیاد توسعه و عمران موقوفات استان کرمان مرمت و بازسازی شد.
نورپردازی حیرت انگیز
ساختمان اصلی در مجموعه انتهایی شمال باغ است که در دو طبقه احداث شده و در جنوب آن، حیاط مستطیل شکل شمالی با دو حوض آب در وسط که با فاصله 30 متری از ضلع شرقی عمارت باغ قرار دارد که در یک طبقه پلان منسجم، مستقل و مربع بنا شده است که به آن کوشک یا چهارفصل میگویند. باغ تاریخی بیگلربیگی از باغهایی است که قنات مشهور فتح آباد آب آن را تامین میکرده است. قنات فتح آباد از کوههای کهنوج سرچشمه میگرفته و بعد از طی دو سه کیلومتر به عمارت بیگلربیگی میرسیده است. سالهای گذشته دوران پردهخوان مرثیه این باغ جوانمرگ بود. خشک شدن قناتی که آب باغ را تامین میکرد باعث شد تا عمارت رو به ویرانی برود. بعد از بازسازی بنا و باغ بیگلربیگی باغ به شکوه و عظمت گذشته خود بازگشت و امروز تبدیل به باغی منحصر به فرد با وسعت 14 هکتار شده است. باغی که امروز با نورپردازیهای چشم نواز و شگفت انگیز هر بینندهای را به تحسین وادار میکند.
