کوه بیرک

کوه بیرک (Bīrk) رشته کوهی مشترک بین سه شهرستان خاش (بخش ایرندگان)، مهرستان و سوران در استان سیستان و بلوچستان ایران است.

کوه بیرک از خاش تا شهر زابلی واقع در شهرستان سراوان ادامه دارد. این کوه از شرق دشت پی گل شروع (غرب کوه واقع در ایرندگان) و تا شمال غربی شهر مهرستان امتداد دارد، طول تقریبی آن حدود ۱۲۰ کیلومتر و عرض آن به‌طور متوسط ۱۰ کیلومتر است.

منطقه حفاظت شده 'کوه بیرک با گستره بیش از ۷۰ هزار هکتار واقع در ایرندگان و مهرستان است که محدوده ی کوه بیرک ایرندگان مهمترین زیستگاه پلنگ در بلوچستان ایران است ،این‌گونه یکی از بزرگترین نژادهای پلنگ در دنیا را تشکیل می‌دهد. وزن یک پلنگ از این‌گونه بالغ به ۹۰ کیلوگرم و طول بدنش به ۱۸۰ سانتی‌متر می‌رسد و رنگ‌های سفید، زرد، زرد قرمز یا زرد خاکستری در خالهای این حیوان وجود دارد. 

روستاهای دامنه کوه بیرگ در ناحیه ایرندگان بسیار زیبا و دیدنی وگردشگری می‌باشند، مکانهای باستانی و غارهای طویل و سنگ نوشته‌های تاریخی زیبایی دارد از جمله غار گواتامک که هنوز کسی از انتهای آن خبر ندارد و دارای انشعابات متعددی می‌باشد، داخل این غار چشمه‌های زیادی هم وجود دارد. این غار در منطقه عشایری روستای گواتامک واقع است. غار پستاک، غار درگ سولا که در شمال غرب و در نزدیکی روستای زیبای پالیزان واقع است، طوری‌که مردم منطقه بیان می‌کنند انتهای غار پستاک و درگ سولا مشخص نیست و بیان دارند که این دو غار به هم متصل اند . چشمه معروفی در غار درگ سولا وجود دارد که در فصلی از سال فوران شدیدی دارد و آب با سرعت و فشار بالایی به بیرون پرتاب می‌شود 

بیشترین داروهای گیاهی بلوچستان از کوهپایه‌ها و اطراف کوه بیرک  برداشت  می شود  تاکنون بیش از هفتاد و پنج نوع ازگیاهان دارویی از قبیل ازگند، کلپوره ، گواتک ، مور ، طوتری ، آویشن،   گز روغن، پنیرباد، آنغوزه، بنه، سنا، کُنار، وشاء، بادام کوهی، آلوئه‌ ورا، مریم گلی، برازمبل،  گون، پونه، ایشوِرک، استبرق، درخت مسواک، خرزهره، علف مار، مارموتک، ریواس، درمنه، موسیر، زیره سیاه، گُلدِر، هندوانه ابوجهل، خارمریم، خارشتر، گل گندم، خاکشیر، خارخَسَک، گزنه، شاه‌تره، بید، مورد، پنیرک، داتوره، بنگدانه، پونه ‌سا، مشکک، سه ‌پستان، بومادران، پنج‌ انگشت و بارهنگ شناسایی شده است و در سال های پر آب بسیاری از مردم و اهالی منطقه جهت جمع آوری این گیاهان و سایر صمغ ها ی دارویی و همچنین قارچ های محلی به این منطقه می آیند  و پوششی غنی از درختان بنه ،بادام کوهی ، زیتون وحشی ، انجیر ، ارزن دارد .