دهانه غلامان

دهانه غلامان، شهری باستانی و تاریخی است در ۲ کیلومتری روستاهای ده رستم و قلعه نو و ۴۲ کیلومتری شهر زابل در استان سیستان و بلوچستان است.

بقایای این شهر تاریخی در محوطه‌ای به طول تقریبی ۴ تا ۵ کیلومتر قابل رویت است. این شهر را باستان‌شناسان ایتالیایی در سال 1960 میلادی کشف و از سال 1962 تا 1965 میلادی این محل را حفاری کردند.

دهانه غلامان دارای ساختمان‌های بزرگ عمومی، معبد، محله‌‌های مسکونی، خیابان، آبراهه، محله‌‌های نظامی و صنعتی می‌‌باشد. این شهر تنها مکان باستانی دوران هخامنشیان است که حاکمیت ایران را بر نواحی شرقی به خوبی نشان می‌‌دهد.

این شهر که در زیر توده‌ای عظیم از شن‌های روان مدفون شده بود اولین بار در سال 1339 شناسایی و در طی سال‌های 44-1341 مورد خاکبرداری وکاوش قرار گرفت. این شهر در نزدیکی رودخانه خشک رود بیابان و شعبات رودخانه هیرمند شکوفا شد.

بناها و ساختمان‌های شهر تماما از خشت و با نقشه‌های مربع یا مستطیل شکل منظم و دارای ستون‌های فراوان و با پوشش سقف‌های گنبد و ضربی می‌باشند. در این شهر بر خلاف معماری هخامنشی سقف‌ها را گنبدی می‌ساختند و این یکی از موارد نادر در زمان هخامنشی است. یک کانال آبی، شهر را به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم می‌کند و احتمالا بخش شمالی به دلیل وجود ساختمان های بزرگ در آن متعلق به اشراف شهر بوده و بخش جنوب رودخانه مردم معمولی زندگی می‌کردند.

در تعبيه ورودي وپنجره ها جهت وزش بادهاي سيستان در نظر گرفته شده است وآنچه در اين شهر بيشتر از همه مشهود است توجه مردم اين شهر به مذهب واجراي آئين هاي خاص نيايشي در آن بوده است که به همين دليل بسياري اين شهر را بنام معبد دهانه غلامان مي شناسند .

برخی از مورخین این شهر را همان شهر زرک یا زرنگ؛ پایتخت ایالت زرنکای یا درانگیانا که در کتیبه‌های دوران هخامنشی همانند کتیبه‌های داریوش در بیستون کرمانشاه، شوس، تخت جمشید و نقش رستم و همچنین کتیبه خشایارشا در تخت جمشید و یا شهر زرین ذکر شده می‌دانند.