آتشکده(معبد) اسپاخو

آتشکده(معبد) اسپاخو

مانه وسملقان

آتشکده(معبد) اسپاخو

21
Few Clouds

اثر مشهور آتشکده  اسپاخو در روستايي به همين نام و در 61 کيلومتري جنوب غرب شهر آشخانه، مرکز شهرستان مانه و سملقان در نزديکي جاده گرگان به بجنورد قرار دارد. در روستای اسپاخو تاکنون 14 اثر و محوطه تاريخي شامل آتشکده  اسپاخو، قلعه شهر سوخته، معدن تاريخي، ساختار هاي آرامگاهي، قلعه ساساني،  محوطه باستانی اسپاخو، حمام، راه  قديمي، محوطه ساساني، رشته قنات قديمي، محوطه اسلامي و محوطه چشمه علي اصغر شناسايي شده است. اما مهمترين و شاخص ترين اثر اين مجموعه آتشکده اسپاخو است که بر روی تپه اي نسبتاً بلند در جنوب روستاي امروزي اسپاخو قرار دارد. 

آتشکده‎ها یادگاران ایران باستان‎اند که هنوز هم بر فراز کوه یا در امتداد دشت، یکه و تنها خودنمایی می‎کنند. با این‎که خاموش‎اند اما شکوه و عظمت تاریخ از میان طاق‎های آن‎ها شعله‎ور است. آتشکده اسپاخو یکی از کهن‌ترین بناهایی است که در پهنه خراسان شمالی استوار است. 
براساس نتیجه حفاری‎های باستان‌شناسی، پیشینه آتشکده اسپاخو به دوره حکومت ساسانیان نسبت داده می‎شود. در نزدیکی آتشکده روستایی هم به همین نام یعنی اسپاخو وجود دارد. «اسپاخو» برگرفته از واژگان «هسپ» یا «اسپ» است که ریشه در زبان پهلوی دارد. این واژه در گذر زمان به اسب تغییر شکل پیدا کرده‌است. 
برخی می‎پندارند معبد سنگی اسپاخو نه یک آتشکده، بلکه یک کلیسا بوده است. با این حال هنوز سندی دال بر این ادعا پیدا نشده است. گمان می‌رود شکل دایره‌ای محراب، آتشدان و سوراخ‌های درون سقف گنبد، روزنه‌هایی برای خروج دود است که آتشکده بودن اسپاخو را تأیید می‎کند. 
قدمت آتشکده اسپاخو حدود 2500 سال تخمین زده می‎شود و علاوه بر سقف گنبددار، جنس سازه از سنگ لاشه و ساروج است و تیرهای چوبی نیز در ساخت آن استفاده شده است. این سازه دارای ترکیبی از گنبدخانه و ایوان است که سابقه کهنی در معماری بناهای ایرانی دارد.
فضای داخلی تالار آتشکده که گنبد هم برفراز آن قرار دارد، مربعی است و از اضلاع شمالی، جنوبی و شرقی، سه ورودی دارد. ورودی‎های شمالی و جنوبی تالار همان ورودی‎های خارجی بنا و ورودی‎های شرقی، تالار اصلی را به ایوان مرتبط می‎کند. از مهم‎ترین نکات با اهمیت در تزئین ایوان، وجود 2 پنجره کور در نمای شمالی و جنوبی است که بسیار شبیه به نمونه‎های هخامنشی است.  
عناصر معماری بنای اسپاخو ترکیبی از سبک های معماری بناهای مذهبی و حکومتی دوران تاریخی ایران با تأکید بر دوران ساسانی است که با توجه به موقعیت جغرافیایی و کاربرد مذهبی آن، اهمیت خاصی در مطالعات باستان‌شناسی دوران تاریخی منطقه دارد. بنای اسپاخو در سال 1345 توسط یک تیم باستان‌شناسی شناسایی و پس از آن در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید. 
با این‎که این منطقه در گذشته بسیار آباد و سرسبز بوده و وسعت باغ‎ها و مزارع بسیار بیشتر بود، اما امروزه به جز چندین باغ میوه که آتشکده را محصور کرده، چیزی به چشم نمی‎خورد. 
این سازه سنگی در ۱۱۵ کیلومتری بجنورد به سمت جنگل گلستان قرار دارد و بیش از 50 کیلومتر از غرب شهر آشخانه فاصله دارد. آتشکده اسپاخو در نزدیکی روستایی به همین نام از پس سالیان دور به جای مانده است.  

نشانی:61کیلومتری جنوب غرب شهر آشخانه


افزودن دیدگاه جدید