خراطی ((خوزستان))

خراطی ((خوزستان))

0

خراطی از جمله رشته­ های صنایع ­دستی ایران است که در آن به ­وسیله دستگاه تراش افقی نسبت به تراش چوب اقدام می کند. در واقع هنر خراطی از تراش و شکل دادن به چوب در اثر حرکت دورانی دستگاه خراطی است. خراطی واژه ­ای است عربی که ریشه آن خرط است و بر اساس لغت­نامه دهخدا به ­معنی تراشیدن چوب و برابر ساختن آن است. در سابقه­ی این هنر می ­توان گفت که در بقایای حجاری­های تخت­ جمشید  نقوشی از تخت و چهار­پایه سلطنتی و عود­سوز مشهود است که خراطی شده ­اند.

شاردن جهانگرد فرانسوی نیز تحت تاثیر مهارت خراطان ایرانی در کتاب خود نوشته است " حرفه خراطی از هنرهای مکانیکی است که ایرانیان توانسته ­اند از آن به­خوبی بهره ­برداری کنند." مواد اولیه این هنر انواع چوب سپیدار است، اما از چوب ­های دیگر نیز استفاده می­ شود و هر چه چوب فشرده و محکم ­تر باشد، می ­توان به­کارهای ظریف ­تر پرداخت و دوام آن نیز بیشتر می ­شود. از جمله چوب ­های پر­کاربرد دیگر می­ توان به چوب درختان گردو، توسکا، زبان ­گنجشک، بید، چنار، چوب­سفید، کهور­گلابی و کیکم اشاره کرد. در منطقه­ ی دزفول خوزستان هنرمندان خراط از نوعی چوب محلی به­نام "جغ" نیز استفاده می­ کنند. اولین مرحله در خراطی پیدا کردن و برش ­دادن چوب مورد نظر به ­اندازه ­ی دلخواه است. در این مرحله چوب برش­ داده شده باید به ­صورت کامل خشک شود تا آماده کار شود.

ابزار کار در قدیم چهارچوبی بود که فقط رکابی داشت و سر و ته چوب را به حرکات دورانی حول محور خود وا می ­داشتند، ولی امروزه دستگاه ­ها برقی شده و کار خراطان تا حدود زیادی آسان تر شده است. دیگر ابزار کار عبارت است از انواع مغار (نوعی ابزار که سر آن شبیه به ناخن است.) روش کار آن است که چوب را در دهانه­ ی دستگاه محکم کرده سپس به ­وسیله­ ی مغار به چوبی که حول محور خود در حال چرخش است فشار وارد کرده تا شکل مورد نظر خراطی شود. در مرحله­ ی پایانی با استفاده از سمباده بر روی سطح و داخل کار است. امروزه برای جلای بیشتر کار روی آن را با کیلر یا روغن جلا می ­پوشانند در مواردی نقاشی نیز روی آن انجام می­ شود. وسایلی همچون پایه­ های مبل، آباژور، چوب قلیان و نرده­ های راه ­پله­ های خانه ­های مدرن همگی به­ وسیله هنر خراطی انجام می­ شود. از استادان به ­نام این رشته می­ توان از استاد عبدالرحیم فروتن در دزفول نام برد، ایشان دارای دو نشان اصالت یونسکو و ده نشان لیاقت ملی از سازمان میراث فرهنگی کشور است.


افزودن دیدگاه جدید