برج کبوترخانه شش قلو
اوج معماری ایرانیان در امر کشاورزی را میتوان در برجهای کبوترخانه دید. این برجهای استوانهای شکل بدون ذرهای آسیب به محیط زیست در واقع کارخانه کودسازی در قدیمالایام بوده است. از زمان صفویه که اوج این نوع برجسازی بوده تا اوایل دوره پهلوی، کشاورزان برای قوت زمین و بهرهوری بیشتر از محصولاتشان از فضولاتی که در کبوترخانهها جمع میشد، استفاده میکردند که حالا کارخانههای کود شیمیایی جایگزین این برجها شده است.
اصفهان از جمله شهرهایی است که بیشترین کبوترخانه را دارد، از کبوترخانههای نجفآباد گرفته تا مبارکه و اردستان که هنوز پابرجایند هرچند که کارکردشان را از دست دادهاند اما اثری است از گذشتگان که ما میراثدارش هستیم و کمترین کاری که میتوانیم انجام دهیم حفظ این آثار است تا به فراموشی سپرده نشود.
در 56کیلومتری استان اصفهان در شهرستان مبارکه شهری واقع شده به نام کرکوند، این شهر هرچند مرکزیت چندانی ندارد اما روزگاری نه چندان دور -زمان صفوی- برای خود برو بیایی داشته است. حمام کهنه، خانه اربابی و کبوترخانههایش گواهی بر این ادعا است.
برج کبوترخانه در کرکوند به صورت چسبیده به هم هستند یعنی شش برج چسبیده به هم که به کبوترخانه شش قلو معروف اند. این برج به صورت شش استوانه نیم دایره به هم وصل هستند که با تاجهایی تزئین شدهاند و زیبایی بنا را چشمگیر کردهاند. برجها دارای 12 متر ارتفاع هستند و مساحت کف برج 30 متر است. تعداد کبوتران در برجهای کبوترخانه بستگی به بزرگی و کوچکیشان دارد که تعدادشان از 12 هزار تا 25 هزار متغیر است. این برج نه چندان بزرگ 200 تا 300 کبوتر را میتوانست در خود جای دهد. تزئینات آجری گچبری که سطحی ناهموار را بهوجود آورده در واقع از رفتن خزندگانی که به کبوتران آسیب میرساند جلوگیری میکند. داخل کبوترخانه از بالا تا پایین سوراخهایی تعبیه شده که آشیانه کبوتران است و نوع معماری آن به گونهای است که امنیت و آسایش در تمام طول سال برای این پرندگان مهیا است و هیچ پرنده شکاری نمیتواند به این مکان امن وارد شود.
مصالح به کار رفته در این برج شش قلو خشت، گل و آجر است که همین مصالح بومی باعث میشود دمای این برج در تابستان و زمستان معتدل باشد، یعنی تابستانهای خنکی و زمستانهای گرم دارد.
با خشکسالیهای پیدر پی، بی توجهی و صد البته با ایجاد کارخانههای کود شیمیایی، این برجها نه تنها کارکرد خود را از دست دادند بلکه رو به تخریب و ویرانی رفتند. تا اینکه در سال 1384 به همت شهرداری کرکوند این بنای زیبا مرمت و بازسازی شد.