ورزش زورخانه ای یا پهلوانی یک هنر رزمی است که بیان کنندۀ باورهای اسلامی، عرفانی و باستانی ایران است. این ورزش سنتی توسط ده تا بیست مرد انجام میشود و در دستۀ ورزشهای نمایشی همانند ژیمناستیک قرار می گیرد. به محل اجرای این ورزش زورخانه میگویند که فضایی است سرپوشیده، برخی این بناها را شبیه به عبادتگاههای دوران باستان ایران میدانند. از نگاه تاریخی تاسیس اولین زورخانه را به پهلوان نامدار ایرانی پوریای ولی در سال 772 هجری قمری نسبت میدهند اگرچه که پیشینۀ این ورزش به دوران باستان میرسد. درب زورخانهها کوچکتر و کوتاهتر از سایر درها ساخته میشود و علت این امر چنین است که افراد برای ورود باید تواضع داشته و خم شوند. سقف بنا همانند مساجد و سایر بناهای مذهبی و تاریخی بلند و گنبدی تعبیه شده و محل انجام حرکات ورزشی در یک گودی هشت ضلعی است که حدود 70 سانتی متر پایینتر از سطح زمین قرار دارد، دور تا دور فضای گود نیز جایگاه تماشاگران و ابزارآلات ورزشی است. روند کار به این شکل است که گروهی از مردان با به تن کردن لباسهای مخصوص پهلوانی در گودی زورخانه حاضر میشوند و حرکاتی رزمی به شکل گروهی و یا فردی اجرا میکنند در تمام این مراحل شخصی به نام مرشد به همراه ضرب که مهمترین ساز و موسیقی این مراسم است با خواندن اشعار پهلوانی، حماسی یا دینی ریتم اجرای ورزشکاران را مدیریت میکند مرشد نمادی از استاد و پیر در عرفان ایرانی است که تعالیم اخلاقی و اجتماعی را در حین اجرای مراسم یادآوری و بازخوانی میکند. از وسایل و ابزار زورخانه میتوان به انواع میل، کباده، سنگ و تخته شنا اشاره کرد از این رو بعضی ورزش زورخانهای را قدیمیترین ورزش بدنسازی جهان میدانند اما نکتۀ قابل توجه این است در گذشته کسانی که به این ورزش روی میآوردند ضمن اجرا و آموزش حرکات ورزشی روحیۀ جوانمردی، بخشندگی، مروت، کمک به تنگدستان و دیگر صفات پهلوانی را نیز میآموختند. امروزه 500 زورخانه در ایران وجود دارد که در شهری مانند تهران 50 زورخانۀ فعال مشغول به کار است. ورزش زورخانهای در سال1389 در فهرست میراث معنوی یونسکو از سوی ایران به ثبت جهانی رسید.