نگارگری ایران یکی از جلوه های درخشان فرهنگ گذشته ی ایران است. برخی از پژوهشگران، آغاز نقاشی و یا نگارگری را در ایران از زمان هخامنشیان دانسته‌اند، در حالی که این هنر را باید از دوران حجر و درون غارها جستجو کرد. نمونه هایی از نقاشی های دوران غارنشینی در غارهای لرستان (میرملاس و دوشه) کشف شده است. در این نقوش بیش¬تر به صحنه های رزم و شکار و تصویر حیوانات توجه شده است.
از هفت هزار سال قبل، سفالینه ها و مُهره های استوانه ای و نشانه هایی از سنگ عقیق و یشم در دست داریم، که طراحان و نگارگران هنرمند ایران با نهایت ظرافت و چیره دستی نقوش انسان و حیوان، پرنده و چرنده را با حالات گوناگون بر آن ها نقش زده اند. این نقوش گذشته از هنر نقاشی، هنر حکاکی را هم نشان می دهد. این نگاره های دلپذیر و اعجاب انگیز در سطوحی که اندازه ی آن ها از چند سانتی متر بیش تر نیست، به وجود آمده اند. می توان مایه و پایه ی مینیاتور و یا نگارگری ایران را از حکاکی و نقاشی همین مُهره ها دانست. از نمونه مفرغ های لرستان و نیز از حجاری های دوره ی هخامنشیان خصوصیات هنر نگارگری ایران را می توان شناخت. تزیین کاخ آپادانای شوش با آجرهای لعاب دار مربوط به دوره ی داریوش اول که شامل سربازان جاویدان، حیوانات تلفیقی، اسفنکس ها و نقش و نگارهای رنگارنگ است، همگی گواه هنر نقاشی ایران در دوران باستان است.
در سال ۲۰۲۰ میلادی (۱۳۹۹ خورشیدی) هنر نگارگری ایران در فهرست میراث معنوی و ناملموس بشر یونسکو به ثبت رسید. مینیاتور یا نگارگری نقاشی دو بعدی و ظریف و کوچک است که بیشتر برای تصویرسازی کتاب های بزرگان ادب فارسی معروف است اما علاوه بر کتاب از این نقش و نگارهای زیبا در طراحی فرش، البسه، سفال و تزیینات دیوارهای کاخ ها و بناها نیز استفاده می شده است. در روند طراحی مینیاتورهای نفیس قدیمی که عمدتاً با سفارش حاکمان انجام می شد از مواد نفیسی چون طلا و نقره نیز استفاده می شد. تفاوت اصلی نقاشی ایرانی با سایر سبک های نقاشی رایج در جهان در واقع گرایی و طبیعت گرایی است در حقیفت اساس نگارگری ایران از یک نظام دینی سرچشمه می گیرد و هنری است که با عالم ملکوتی در رابطه است. در این زمینه هنرمند از عوالم مادی دور می شود و می خواهد از نظر روحی خودش را به دنیا و فضایی برساند که کمبودهای روحی و عاطفی اش را پر کند. منظره سازی در نقاشی ایرانی خیال انگیز و افسانه ای است. تخته سنگ های رنگارنگ و تیره رنگ، ریگ های بیابان طلایی و جویبارها رشته مانند است. در باغ ها انگار همیشه جشن بهار است.
با گسترش دین اسلام در ایران و دیگر نقاط جهان فرهنگ های ملل مختلف با یکدیگر پیوند خوردند و هنر اسلامی از دل آن به-وجود آمد. اولین آثار نقاشی ایران در عصر اسلامی، به صورت نقوش در آثار معماری و اشیای مصرفی و سپس مصورسازی کتب ظهور کرد که بعدها راه کمال خود را پیمود.
برای بررسی هنر نگارگری ایران اسلامی، باید این هنر را از دوران عباسیان پی گرفت. مکتب عباسی یا عراقی اولین مکتب نقاشی بعد از اسلام است که در بغداد پایتخت پُرجلال عباسیان به وجود می آید. هنرمندان ایرانی و مسیحی در کنار یکدیگر در مکتب عباسی نگاره هایی را برای کتاب های کلیله و دمنه و مقامات حریری را خلق کردند.در نگارگری ایران سه مکتب عمده یا سبک بزرگ سر کار آمده است، که این سه مکتب عبارتند از ۱- مکتب مغولی در قرن ۷ و ۸ هجری، ۲- مکتب تیموری و خصوصاً مکتب هرات در قرن ۸ و ۹ هجری، ۳- مکتب صفوی در قرن ۱۰ و ۱۱ هجری. در میان این مکاتب، مکتب های دیگری چون تبریز، شیراز، بخارا، هرات، بهزاد، قزوین نیز ایجاد شد و آنچه که امروزه در جهان تحت عنوان نگارگری و یا نقاشی ایرانی می-شناسند مربوط به دوران اسلامی و مکاتبی است که در بالا ذکر شد. از مهمترین کتاب هایی که در دوران مختلف هنر اسلامی-ایرانی تصویر شده است کتاب ارزشمند شاهنامه ی فردوسی است.