خانه منجم باشی

یکی از آثار تاریخی و معماری لنگرود، خانه منجم باشی‌ است که از دوره قاجار محل سکونت خانواده‌ی منجم باشی بوده است. این خانه جذاب نزدیک سبزه‌ میدان و اداره برق لنگرود، در فشکالی محله، قرار گرفته است.

لنگرود یکی از شهرهای شرقی گیلان است که بین لاهیجان و ساحل چمخاله واقع شده است. از لنگرود تا لاهیجان ۱۴ کیلومتر فاصله است و اگر بخواهید سری به ساحل چشم‌نواز چمخاله بزنید، باید ۱۳ کیلومتر دیگر راه بپیمایید.

با روی کار آمدن آقامحمد خان قاجار، ستاره‌شناسان و افرادی که داستان‌ها و افسانه‌های ستارگان و کواکب را می‌دانستند و با نام منجم شناخته می‌شدند، شهرت بیشتری به‌دست آوردند و کم کم به عنوان منجم‌باشی معروف شدند.

یکی از این خانواده‌ها که در لنگرود زندگی می‌کردند، خانه‌ای داشتند که سال‌ها در آن عمارت زندگی می‌کردند. بنایی که حاج آقا بزرگ منجم باشی ساخته بود، قبل از سلطنت فتحعلی شاه در آتش سوخت. پسرش به‌نام میرزا عبدالباقی منجم باشی، بار دیگر این ساختمان را در همان محل ساخت. او داماد فتحعلی شاه بود.

بخشی دیگری از این عمارت را میرزا مهدی خان منجم باشی ساخت و در گذر زمان افراد دیگر خانواده، این بنا را گسترش دادند. خانواده منجم‌باشی در دوره‌ی قاجار شهرت خود را حفظ کردند. میرزا موسی منجم باشی نواده‌ی منجم‌ باشی بزرگ بود و فرمانروای گیلان شد.

این خانه سبک معماری لنگرود و گیلان را به‌خوبی حفظ کرده و به‌نمایش می‌گذارد. خانه منجم باشی لنگرود دوطبقه است و اندرونی، بیرونی، خلوت، اصطبل و حمام دارد. قبلا مسجد هم در این خانه وجود داشته است. ورودی خانه سردر هلالی با گچ‌بری ساده و باوقار دارد که رهگذران را جذب خود می‌کند. در حیاط درختان قدیمی دیده می‌شود که هم‌چنان سبز و سرحال هستند.

بیرونی یا همان تابستان نشین رو به خیابان اصلی و سبزه میدان کنونی است. پلکان خانه هم بین ورودی و هشتی قرار گرفته‌ است.

در طبقه‌ی اول تالار پذیرایی، چهار اتاق، دو ایوان- اتاق و فضاهای خدماتی دیده می‌شود. طبقه‌ی دوم سه اتاق، شاه‌نشین، دو ایوان، اتاق و فضاهای خدماتی دارد. هر دو طبقه ایوان دارند.

هنر گچ‌بری دوره‌ی قاجار به‌زیبایی در این خانه جلوه می‌کند. ستون‌ها، سرستون‌ها، قاب بین در و پنجره‌ها، همگی هنرمندانه با گچ‌بری تزئین شده‌اند. بخش زیادی از سقف ساختمان از چوب و سفال است.

پنجره‌ها شیشه‌های رنگی دارند که یادآور سبک معماری گذشته است. هنوز بخشی از وسایل مانند مبلمان، میز، قاب عکس‌های قدیمی، فرش، صندلی و گلدان‌ درون خانه دیده می‌شوند. عمارت منجم باشی لنگرود در سال ۱۳۷۹ در فهرست آثار ملی ثبت شده است.