اروند رود
اروند نام باستانی رودی است که از کوههای توروس الازیک در ارمنستان باستان و ترکیه امروز سرچشمه می‌گیرد و در پایان نیز به خلیج فارس میریزد. در این مسیر از رودهای زاب بزرگ، زاب کوچک، کارون و کرخه از بلندای کوههای زاگرس در ایران شتاب و نیروی دوچندان گرفته، درون مرزهای عراق رودهای دجله و فرات به آن پیوسته، از آبادان و خرمشهر عبور کرده و در بخشهای هممرز ایران و عراق گسترده شده است.
درازای رود اروند 175 کیلومتر است، که 84 کیلومتر آن در مرزهای دو کشور روان است. پهنای اروندرود در پهنترین بخش به 1000 متر میرسد و عمق آن در ژرفترین بخش تا 45 متر میرسد. ریزشگاه اروند در ایران و عراق چندین بندرگاه است که از آن جمله بندرهای خرمشهر، آبادان، خسروآباد، بصره، ابوالخصیب و فاو هستند که در دهانههای اروندرود به خلیج همیشگی فارس ایستادهاند.
واژه اروند در اَوِستا در ستایش چند ایزد ایرانی آمده است و همان واژه «تند» فارسی امروز است. در سده-های میانه همزمان که دریای شیرین و «شط العرب» و نامهای دیگر به کار رفته، در شاهنامه فردوسی «اروند» خوانده شده است. اروند یا تند در پارسی باستان واژه «تیگر» است. رود «تیگر» پارسی باستان و عیلامی که در سنگنوشته بیستون داریوش بزرگ هخامنشی آمده است، همین رود «دجله» امروزین در عراق است، با این یادآوری که واژه دجله از ریشه بابلی «دیگله» گرفته شده است. در کرانههای این رود بزرگ پایتخت شاهنشاهی ساسانیِ تیسپون ساخته شده و هم‌چنین نام فرزند خسرو دوم ساسانی نیز اروند است. پس نزدیکی واژگانی و تاریخی و سرچشمهای میان این دو رود در تاریخ دیده میشود.
چه روزگارانی که این رود بزرگ در ورودی خلیج پارس به خود دیده است؛ گذر ارتشها و ناوهای بزرگ جهان باستان، لشکرکشیهای دوستان و دشمنان، شهرسازیهای پادشاهیها، آبیاری زمین و گذر دوران. از این آبراه بزرگ باستانی آهن، مس، آب انگور، نیشکر، نمک، دیبای شوشتر، خرمای میشان و سرب از فرمانروایی میشان و ساسانیان به روم و آفريقا و هند صادر شده و پارچههاي گرانبها، پوشاک، ادويه، عطر، صدف، عاج و فولاد از هند و چین وارد شده است.
در سدههای میانه این رود به چشم خود شورش بردگان به رهبری صاحب الزنج و قرمطیها، فرمانروایی بریدیان خوزستان، گذار ناصر خسرو قبادیانی در سده پنجم خورشیدی، فرمانروایی اتابکان لر بزرگ در پایان سده هفتم پس از یورش هلاکو به بغداد، فرمانروایی ایلخانان مغول در سده هشتم را دیده است.
هم‌چنین از دوران نوین نیز گذار نخستین کشتی بخار در 1826 میلادی، خط کشتیرانی انگلیسی برادران لینچ که در 1887 بندرهای کارون و اروند را در خوزستان در بر گرفت، یافتن نفت و نیاز به جابجایی در 1909 میلادی، جنگ جهانی اول و از دست رفتن حقوق ایران در اروندرود پیرو قرارداد 1937 میلادی، جنگ جهانی دوم و لجامگسیختگی ارتش بریتانیا، راهیابی ناو موریس بریتانیا برای تامین امنیت در 1951 میلادی و جنگ ایران و عراق از مهم‌ترین وقایعی بوده است که پیرامون اروند اتفاق افتاده است.