گبه بافی عشایر ((کهگیلویه و بویراحمد))

گبه بافی عشایر ((کهگیلویه و بویراحمد))

گبه بافی عشایر ((کهگیلویه و بویراحمد))

0

گبه یک دست بافته‌ی زیبا و رنگارنگ با پرزهای بلند است که بافت آن منحصراً در میان عشایر ایران رواج دارد و عموماً به عنوان زیرانداز از آن استفاده می­ شود. علت نام­گذاری این دست بافته‌ی عشایری بلندی پرزهای آن است، چنانکه که در لغت­ نامه‌ی دهخدا آمده است:«نوعی قالی که پودی دراز دارد» و گاه به آن خرسک هم اطلاق می­شود.

قدیمی­ ترین سند تاریخی که از کاربرد گبه در دست داریم و نشان از جایگاه سلطنتی ویژه‌ی آن دارد به دوران صفوی بازمی­ گردد؛ شاه طهماسب صفوی برای پذیرایی از همایون، شاه پناهنده‌ی هندوستان، دستور داد که « قالی­ های ابریشمی خراسان  و گبه و نمدهای جامی و سوزنی ­ها بیندازند». همچنین اشاره­ هایی به گبه در میان گزارش­ ها و پژوهش­ های اروپاییان و آمریکاییان از اواخر سده‌ی نوزدهم میلادی از رونق صادرات این دستبافته در آن دوران حکایت دارد. نرمی و لطافت و درخشندگی گبه از خصیصه ­های ممتاز آن است که علاوه بر اینکه آن را به یک زیرانداز عالی برای چادرهای عشایر تبدیل می­ کند، حتی گاهی از آن به عنوان روانداز به جای لحاف و پتو نیز استفاده می­ شود.

این دست بافته‌ی عشایرِ لر مانند فرش گره ­دار است، اما تفاوت آن با فرش در ضخامت تار، پود و پرز، بلندی پرزها، و مهم­تر از آن ذهنی ­باف بودن آن است. زنان عشایر برای بافت گبه از هیچ نقشه ­ای استفاده نمی ­کنند و نقوش زیبای هندسی و حیوانی نقش ­بسته بر گبه­ های رنگارنگ عشایر لر تماماً برخاسته از تحلیل ذهنی و خاطره‌ی جمعی از طبیعتِ زندگی مردمان کوچ ­رو است؛ به گونه ­ای که بسیاری از این گبه ­ها گویی داستانی را دل طبیعت بازگو می­ کنند. ابعاد گبه ­ها عموماً کوچک است و گبه ­های هنرمندان کهگیلویه و بویراحمد بیشتر در ابعاد 1.5 در 2.2 متر بافته می­شود. استفاده از چند ردیف پود در میان رج­ها (بین 3 تا 8) یکی دیگر از وجوه تمایز گبه از قالی است. درگبه ­های عشایر این استان پرزها از پشم خودرنگ، تارها از مخلوط پشم و مو و پود از جنس پشم است. از جمله نقوش بسیار مشهور در گبه­ های کهگیلویه و بویراحمد نقش حوض (ترنج­ های لوزی شکل در تعداد متنوع) و نقش شیر است.

گبه های شیری هم در میان خود عشایر از جایگاه ویژه­ای برخوردار است و از آن حس غرور، دلاوری و قدرت می­ گیرند و هم در میان خریداران بسیار محبوب است. این نقش که به صورت ذهنی و در تعداد بسیار اندک بافته می­شود، توجه بسیاری از مجموعه­ داران ایرانی و خارجی را به خود جلب کرد تا جایی که گاهی به اشتباه گبه را به نام فرش شیری می­ شناختند. از دیگر نقوش رایج در این دست بافته می ­توان به چنگ، قاب قرآنی، گل و بلبل، گل خرده، کاجی، گل کلمی، و نقش سماوری اشاره کرد.


افزودن دیدگاه جدید