قفل سازی چالشتر ((چهارمحال و بختیاری))

قفل سازی چالشتر ((چهارمحال و بختیاری))

قفل سازی چالشتر ((چهارمحال و بختیاری))

17

چالشتر یکی ازقدیمی ترین نقاط استان چهارمحال و ­بختیاری و از نواحی شهرکرد است. یکی از صنایع ­دستی سنتی ایران، که وجه صنعتی آن اهمیت بیشتری دارد، قفل­ سازی است. این هنر- صنعت در چالشتر سابقه­ ایی طولانی دارد. پیشینه‌ی قفل­ سازی سنتی در این منطقه به­ دوره‌ی صفوی می ­رسد. در میان مردم این­گونه مشهور است که یکی از بزرگان چالشتر به ­نام خواجه عبدالله نصر در دوران کودکی به اصفهان رفت و نزد استادی به­نام محمد­علی طلایی که از استادان معروف اسلحه ­سازی بود مشغول به فراگیری این هنر- صنعت شد.

وی پس از بازگشت به چالشتر قفل منحصربه ­فرد این منطقه را ابداع کرد. در منطقه‌ی چهارمحال­ و بختیاری قفل ­ها بیشتر جنبه‌ی حفاظتی داشتند و برای بستن خورجین و نمکدان به­ کار می­رفت. برخی دیگر از قفل­ ها جدای از جنبه‌ی کاربردی آن، مربوط به اعتقادات مردم می ­شد. آنها عقیده داشتند که بستن دخیل و توسل به معصومین گره ­گشا است و گاهی این کار را برای ادای نذر نیز انجام می ­دادند.

در برخی موارد برای اماکن متبرکه بر­اساس سفارش خاص از سوی حاکمان قفل­ هایی ساخته می­ شد که مزین به ­نام الله و ائمه ­اطهار بود. مانند قفلی که در خانه‌ی کعبه با آن بسته می ­شده است که آن را حاج عبدالوهاب ریاحی چالشتری (معروف به حاج عبدالله) در مکه ساخته است. نوع دیگر این قفل ها جنبه‌ی فرهنگی داشته و مربوط به باورهای مردم برخی مناطق ایران بوده که به "قفل­ کمر" معروف است.

در شهرکرد و چالشتر قفلی به نام "بخو" به­ گونه ­ای ساخته می­ شد که به ­واسطه‌ی آن و به ­کمک زنجیر­هایی که در آن قرار داشت، پاها یا دست­ های قاطر را می بستند تا نتواند فرار کند.

در حال حاضر قفل سنتی چالشتر بیشتر در اندازه ­های کوچک و به ­صورت تزیینی ساخته و به ­عنوان آویز گردنبند استفاده می­ شود. هر قفل چالشتری شامل 13 قطعه است که عبارتند از: بدنه (توپه)، دوپایه، دسته، میخ، ته ­قفل، طبلک، دری، فنر، زبانه، مارپیچ، واشر پشت­زبانه، ماسوره و دری­ ماسوره.  همگی این قطعات دست­ ساز است. اجزای تشکیل­ دهنده‌ی کلید نیز شامل چهار قطعه است که عبارتند از: دسته، وربند، ماسوره و مارپیچ. هر کلید فقط مخصوص یک قفل است و قفل دیگر را باز نمی ­کند. به­ همین دلیل کلید­ها راست­ پیچ یا چپ­ پیچ هستند تا به اصطلاح به قفل دیگری نخورند. قفل­ها را معولاً از مس، آهن، برنز، برنج و فولاد می­ سازند که فولاد رواج بیشتری دارد.


افزودن دیدگاه جدید