ستون‌های اقتدار و زیبایی کاخ چهل­ستون

اصفهان، چهارباغ پایین، خیابان سپه، ورودی باغ و عمارت چهل­ستون. به شکوه ایرانی در عصر صفوی خوش آمدید.  ابتدای قرن 17 میلادی (11 هجری) است که شاه مقتدر، عباس یکم، دستور احداث کوشکی (کلاه فرنگی) را درمیان باغ 67000 متری جهان­‌نما ، در نزدیکی میدان نقش جهان، می‌­دهد. این باغ بعدها به باغ چهل­ستون مشهور گردید. این کاخ و باغ آن در کنار سایر باغات اطراف خیابان چهارباغ همچون باغ خرگاه، باغ بلبل، باغ هشت‌بهشت، باغ فتح‌آباد، باغ كاج، باغ نسترن، باغ خلعت، باغ انگورستان به عنوان بخشی از هویت شهرسازی اصفهانِ عصر صفوی بنا شده است. به غیر از توسعه و هویت شهرسازی، این باغِ درباری، برای پذیرایی از میهمانان شاه در مراسم و جشن‌های رسمی استفاده می‌شده است.

بنای اولیه کاخ، تالار میانی کاخ و اتاقهای چهار طرف آن را در بر می­‌گرفته است که در پنجمین سال پس از روی کار آمدن شاه عباس دوم، در میانه قرن 17 میلادی (1057 هجری قمری)، با تغییرات کلی شامل افزودن تالار آینه، تالار ۲۰ ستون، دو اتاق بزرگ شمالی و جنوبی تالار آینه، ایوان‌های طرفین سالن پادشاهی و استخر بزرگ مقابل تالار با تمام تزیینات نقاشی و آئینه کاری و کاشی کاری دیوارها و سقف‌ها تکمیل گردید. پس از ساخت تالارِ 20 ستون که تصویر آن در آب استخر بزرگ جلوی کاخ، جمعا 40 ستون را تداعی می­‌کند، این کاخ به کاخ چهل­ستون مشهور گردید.

مجموعه باغ و کاخ  دارای 3 در ورودی است که درِ قدیم آن در سمت شرقی و به سمت ساختمانهای پشت میدان نقش جهان باز می­شود. پس از ورود به فضای باغ، در طول مسیر خود به سمت کاخ با گیاهان و درختانی همچون کاج ایرانی، نارون، افرای سیاه، چنار، عرعر و انواع گلهای فصلی مواجه خواهید شد. پس از طی مسیری کوتاه به استخر بزرگ جلوی عمارت خواهید ­رسید. این استخر افزون بر زیبایی موجب تلطیف هوا می­‌شود که با فاصله کمی از آن ایوان اصلی کاخ دیده می­‌شود. مساحت کاخ ۲۱۲۰ متر مربع و محل بنای آن یک متر از سطح باغ بلندتر است .

معماریِ رنگ و شکوه

چهل­ستون یکی از برجسته ترین نمونه­‌های معماری دوران صفويه است. این بنا بسیاری از عناصر هویت معماری این دوران همچون نقوش ترکيبی سقف‌ها و ديوارها (در قالب‌های زيبای لچک و ترنج) و نیز تقسيم بندی بنا با ترکيب‌هایی زيبا از نقاشی، کاشی‌کاری و ساير تزئينات را در خود دارد. معماری کاخ متاثر از روابط بین­ الملل عصر صفوی، ترکیبی ار هنر و معماری چینی، ایرانی و اروپایی است.

در جلو ساختمان ایوان اصلی کاخ را با ابعاد ۳۸ متر طول، 17 متر عرض و ارتفاع 14 متری که رو به شرق ساخته شده است خواهید دید. 18 ستون هشت ضلعی از جنس چوب چنار و کاج، که چهار ستون وسط آن روی چهار شیر سنگی قرار گرفته است، سقف ایوان را حمایت می­‌کند. بخش ديگر ایوان، که سردر ورودی تالار را تشکيل می‌دهد، و در بعضی منابع آن را تالار آیینه نامیده‌اند، کمی مرتفع‌تر است. این بخش بنا بر دو ستونِ تزیین شده با آیینه‌کاری استوار شده است. سقف تالار آینه متشکل از قاب‌های چوبی با اشکال مختلف هندسی است که اگر به تزیینات سقف نگاه کنید تصوير قرينه حوض مرمرين وسط ايوان را خواهید دید.

به محض ورود به داخل ساختمان با تالاری وسیع که حاوی نقاشی‌هائی از وقايع تاريخی دوره‌های مختلف است مواجه خواهید شد.  اين سالن باشکوه، که تالار مرکزی نامیده می­شود، بر گنبدی نقاشی شده استوار است و با لچکی‌های رنگارنگ و طرح‌های طلايی و شفاف، پوشیده شده است.

دیوارهای آراسته به تاریخ

نقاشی های زیادی در این کاخ توجه شما را جلب خواهد کرد که آثاری از دوره‌های مختلف بوده و حتی برخی از آنها در دوره قاجار کشیده شده است. بيشتر اين نقاشی‌ها در زمان حکومت ظل‌السلطان زير لایه‌ای از گچ پنهان‌شده بود که با کمک کارشناسان و متخصصان از زير گچ بيرون آمده و مرمت‌ شده‌اند. این نقاشی­‌ها شامل شرح پذيرائی شاه‌ عباس اول و دوم و شاه‌طهماسب از امرای ترکستان و همايون هندی و نيز جنگ شاه اسماعيل اول با ازبکان است. روبروی در ورودیِ تالار و دیوار مقابل آن دو تصوير ديگر که يکی  جنگ چالدران در دوران شاه اسماعيل اول و جنگ کرنال در زمان نادر شاه افشار را به نمايش می‌گذارند قابل مشاهده است. در دو سوی تالار مرکزی نیز، نقاشی­‌هایی از سفرا و اروپائيانی که در آن روزگار در اصفهان بوده‌اند، خواهید دید. اين نقاشی­‌ها توسط دو نقاشِ احتمالا هلندی، با نام‌های آنژل و لوکار، کشیده شده‌­اند.