کاخ صاحبقرانیه

مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران دارای جاذبه‌‌های طبیعی و تاریخی بسیاری از جمله کاخ‌‌ها و موزه‌‌های متعدد است که کاخ صاحبقرانیه را همچون نگینی درخشان در دل خود جا داده است. آثار ارزشمند به جا مانده در این کاخ‌‌ها و موزه‌‌ها متعلق به زمان حکومت قاجار و پهلوی است.
ییلاقات شمال تهران به عنوان منطقه‌‌ای خوش آب و هوا ابتدا مورد توجه فتحعلی‌‌شاه قاجار قرار گرفت. او دستور داد که در نیزاری درکنار روستای "گُرده‌‌وی" باغی با صفا بسازند. این باغ به علت محل احداث آن، "نِی-آوران" نامیده و به مرور زمان به "نیاوران" مشهور شد.
در سال 1229 شمسی ناصرالدین شاه قاجار دستور ساخت کاخی را در باغ نیاوران صادر کرد. وقتی ساخت عمارت کاخ تمام شد، ناصرالدین شاه وارد سی و یکمین سال سلطنتش شده بود. از آن جا که در آن زمان هر سی سال را یک قِران می‌‌نامیدند، او به خود لقب "صاحب قِران" داد و کاخ را کاخ صاحبقِرانیه نامید.  
کاخ شامل شاه‌‌نشین، کرسی‌‌خانه، حمام، تالار آینه (جهان‌‌نما) بود و در کنار کاخ ساختمانی با اتاق‌‌های متعدد برای زنان حرمسرای ناصرالدین شاه ساخته شده بود که بعدها در زمان حکومت پهلوی اول تخریب شد. 
این کاخ زمانی محل تصمیمات مهم سیاسی از جمله امضاء فرمان مشروطیت توسط مظفرالدین شاه قاجار بوده است. هم‌چنین این کاخ از سال 1346 تا سال 1357 به عنوان دفتر کار محمدرضا پهلوی مورد استفاده قرار گرفت.
برای دیدن این کاخ باید راهی میدان شهید باهنر (نیاوران) در تهران شوید. ساختمانی در دو طبقه که بر خلاف نمای ساده، دارای طراحی داخلی شاهانه و دکوراسیونی مجلل است و با نظر فرح دیبا در زمان پهلوی دوم اجرا شده است.  طبقه زیرین، حوضخانه نام دارد که محل برگزاری مهمانی‌‌های غیررسمی محمدرضا پهلوی بوده و بعد از تالار آینه زیباترین بخش کاخ است. 
حوضخانه دارای تابلوهای نقاشی باقی مانده از زمان ناصرالدین شاه مثل تابلو نقاشی حوضخانه صاحبقرانیه اثر کمال‌‌المک است  و تالار آینه از بخش‌هایی مانند اتاق منشی محمدرضا پهلوی، اتاق هدایا و اتاق داندانپزشکی تشکیل شده است.
بازدید از کاخ صاحبقرانیه، ضمن مرور تاریخ به جامانده از دو سلسله پادشاهی قاجار و پهلوی، بازدیدکنندگان را با بخش مهمی از فرهنگ، تاریخ و سیاست ایران آشنا می‌کند.