در شلوغی بازار اصفهان و میدان نقش جهان باید کمی جست و جو‌گر باشید تا بتوانید سر در بازار قیصریه را بیابید که از جاذبه‌های مهم این منطقه است. در حقیقت ورودی بازاراصفهان واقع درشمال میدان نقش جهان، شما را به بازاری بزرگ هدایت می‌کند که به قیصریه معروف است؛ سر در قیصریه و در ورودی چوبی قدیمی آن شما را به عصر صفوی خواهد برد. اگر کمی سر به هوا باشید بالای این در چوبی، آثار هنری قابل توجهی خواهید یافت؛ ازجمله نقاشی‌های بالای در، سقف مقرنس و لچک‌های نعل اسبی آستانه آن که با کاشی کاری معرق، دارای زیبایی منحصر به فردی است. معماری این بنا منسوب به معمار معروف عصرصفویه، علی اکبر اصفهانی( سال 1011 ه.ق )است.
نقاشی سردر قیصریه اصفهان، اثری ارزشمند از دوره صفوی و منسوب به رضاعباسی است که گویای فرهنگ و شهرنشینی اصفهان از گذشته تاکنون است. تماشای نقاشی سر در قیصریه شما را به دنیای روزمره‌ای می‌برد که قرن‌ها از آن گذشته است. بازار قیصریه در گذشته نیز جایگاه تجمع و داد و ستد بوده و اگر خوب به نقاشی‌ها دقت کنید می‌توانید تحرک و پویایی را در آن تشخیص دهید؛ بازاری که هنوز در آن نبض زندگی جاری است. تصاویر بر دیوار و سقف سردرقیصریه یعنی در پس‌زمینه و بالای سر پیشه‌وران، تجار و خریداران، نقاشی شده‌اند و نشان از اهمیت هنر در زندگی و تجارت مردم آن زمان دارد.
داستان پشت هر نقاشی؛ از مبارزه با موجودات افسانه‌ای تا بهشت زمینی
مضامین نقاشی‌ها هم برای گردشگران جذابیت دارد؛ نقاشی اصلی‌سردر که درست بالای ورودی قرار دارد، جنگ شاه‌عباس با ازبکان را به تصویر کشیده که نشان از صلابت و سربلندی ملی دارد. همچنین نقاشی شکارگاه سمت چپ سردر قیصریه مضمونی از گذشته دور که همان جداشدن از پلیدی و رسیدن به پاکی است را به ذهن متبادر می‌کند. در قسمت سمت راست، تصویرِ عیش و طرب و زندگی دنیوی یا بهشت زمینی را با اِلمان‌های غربی می‌بینیم؛ رویایی که همواره غرب از شرق داشته و دارد. دو لچک نعلیِ بالاترین قسمت سردر، صورت فلکی طالع شهر اصفهان (برج قوس) را نشان می‌دهد؛ چراکه حکمای مشرق زمین پیدایش اصفهان را در برج قوس می‌دانند. دراین تصویر کاشی‌کاری، نیم‌‌تنه تیرانداز جوانی با لباس عصر صفویه و با تنه شیر( که مزین به اشکال اسلیمی است) و دمی اژدری را می‌بینید که به سوی تیرانداز گشوده شده. این تصویر در حقیقت نمایانگر صحنه مبارزه‌ای است که تیرانداز که همان آرش کمانگیر است با دُم حیوان افسانه‌ای دارد. جدای از نقاشی‌ها بر فراز ایوان، ساعت بزرگی نصب بوده که از غنائم جنگی شاه عباس در جنگ با پرتغالی‌ها به شمار می‌رفته، که متاسفانه اکنون اثری از آن نیست.
نقاره زنی و نقاره کوبی
سردر قیصریه در گذشته نه چندان دور دارای سه طبقه بوده اما اکنون تنها دو طبقه از آن باقی مانده است. طبقه سوم آن که اکنون تخریب شده، نقاره‌خانه‌ای بوده است که در آن با صدای موسیقی، اوقات روز اعلام می‌شده. در حقیقت نقاره‌زنی و نقاره‌کوبی از قدیم در ایران متداول بود که البته فقط به منظور اعلام طلوع و غروب آفتاب نبود، چرا که برای آماده باش، در آئین‌های گوناگون و به مناسبت‌های مختلف، اطلاع اخبارمهم و يا تحويل سال نو و ورود کالاهايی را که مردم درانتظار رسيدن آن بوده‌اند، با نواختن آن اعلام می‌کردند. نقاره‌خانه‌ها در اغلب شهرهای ايران در محل ورودی بازار و کنار ميدان‌های شهر قرار داشته است و تا پايان دوره قاجاريه، همچنان به کار نواختن مشغول بوده‌اند.
قیصریه قلب اقتصاد بازار
قيصريه به بازارهايي گفته مي شد که عمدتاً به دستور پادشاهان يا رابطان حکام وقت با طراحی و برنامه‌ريزی قبلی و تاحدودی با توجه به نيازهای اقتصادی شهر و ارتباطش با حوزه تحت نفوذ حاکم ساخته می‌شدند و از اين رو نظم کالبدی و فضايی داشته‌اند. اين بخش مسقف نسبت به ساير قسمت‌هاي بازار از نظرمعماری و تزئينات، زيباتر و دلبازتر و بلندتر بوده و در آن کالاهای گران‌بها ازجمله فرش، منسوجات يا طلا و جواهرات فروخته می‌شده است. هنوزهم قيصريه اصفهان به فروش اين کالاها شهرت دارد. داشتن امنيت اقتصادی قيصريه به عنوان مرکزاصلي بازار، موجب می شد تا صنايع نساجی در بازار شهر، پايه واساس اقتصادی بازارباشد.
صنایع دستی در شاهی بازار
بازار قیصریه یا شاهی اصفهان دو درب اصلی ورودی و خروجی در ابتدا و انتها دارد و با چندین در به کاروانسراها و بازارها متصل است. در چوبی بسیار بزرگ قیصریه با دو دربچه، از سمت میدان نقش جهان به بازارشاهی باز می‌شود که مانند اغلب قيصريه‌های جهان هميشه به فروش منسوجات که از توليدات بسيار مهم و قديمی اصفهان است و به بازارچیت‌سازها هم معروف است؛ چرا که درآن‌جا انواع و اقسام قلمکار و پارچه‌های مختلف به خریداران عرضه می‌شده، اما امروزه محل فروش انواع کارهای دستی اصفهان است. در قسمت وسط بازار قیصریه، چهارسوی زیبایی با طاق گنبدی رفیع قرار دارد، که از سمت غرب به سردر کاروانسرای هشت ضلعی شاهی متصل است و ازسمت شرق به ضرابخانه صفوی اشراف داشته، البته این بنا اکنون تغییر یافته است.
اکثر بازارهای اصفهان به جز بازار مسگرها و بازار بزرگ، از بازار قیصریه نشات می‌گیرد و همین اهمیت این بازار را بیش از پیش آشکار می‌کند. به عبارتی قیصریه تنه بازار است و هر صنفی که رونق بیشتری دارد؛ دوره به دوره در آنسکنی می‌گزیند. ولی چیزی که ثابت است محل بارانداز و داد وستد عمده و تجارت بین المللی است که همیشه برقرار بوده و هم اکنون هم به‌شکلی وجود دارد. در دوره‌های مختلف بازار، گاهی با رونق گرفتن کار یک صنف حجره‌های بازار به تملک آن صنف درمی آمد، آنچنان که نام بازار را نیز تحت تأثیر قرار می‌داد. می‌بینیم در همین اواخر این بازار، به بازار چیت‌سازها تغییر نام داد. یا مثلا بیشتر مغازه‌ها در دوران اوج تجارت فرش به تجار فرش تعلق داشت که با دگرگونی تجارت فرش، اهالی این صنف جای خود را به دیگران دادند.
پیوند اصفهان جدید با شهر سلجوقی
ساختار اغلب شهرهای سنتی ایران، یادگار عصر صفویه است، اما ساختارشهر اصفهان الگویی ست که ازعصرسلاجقه به میراث مانده و شهر سازان عصرصفویه با آن که تقلیدی از اصول شهرسازی آن عصر را در پیش گرفتند به مرحله‌ای ازشکوفایی و کمال دست یافتند که به خاطرجنبه‌های کاربری آن، هنوزآثار زیادی از آن‌ها زنده و پایدار مانده است. حکمای آن دوره تصمیم گرفتند تا شهر آن عصر را چنان ماهرانه به سمت جنوب توسعه دهند که ضایعات و مشکلات شهری را دربر نداشته باشد. این حرکت علمی را باید در ردیف بهترین اصول و برنامه ریزی شهری دانست. توسعه مزبور چنان آگاهانه و استادانه صورت گرفت که حتی امروزه هم با توانایی‌های شهرسازان قرن ما قابل مقایسه است. در حقیقت بازار قیصریه، اصفهان جدید دوره صفویه را به شهر سلجوقی و میدان کهنه آن روزگار متصل می کرده است.
