آرامگاه باباطاهر

آرامگاه باباطاهر، نام مزار عارف و شاعر سده پنجم هجری قمری، سازه‎ای است که بر فراز تپه‎ای در شمال‎غربی همدان، مقابل قله الوند و رو به بقعه امامزاده حارث ساخته شده است.

باباطاهر، مشهور به «عریان»، عارف و شاعر صوفی منش سده پنجم هجری قمری، از حوالی همدان بود که به سرودن دوبیتی‌های عارفانه و پرمغز مشهور است. محققان، تاریخ‌های متعددی را برای تولد و وفات این شاعر پرآوازه از منابع به دست آورده‌اند که در تاریخ ضبط شده است.

کهن‎ترین سند تاریخی که در آن از ملاقات و گفتگوی طغرل سلجوقی و باباطاهر مطلبی آورده شده است، گزارش راوَندی در کتاب راحه‌الصدور، نوشته شده در سال599 هجری قمری است که در آن نوشته‎اند: در سال 447 یا 450 میان باباطاهر و طغرل سلجوقی در همدان ملاقاتی رخ داد.

باباطاهر در تصوف مقامی بلند داشت و مجموعه کلمات قصار این عارف برجسته، تبحر او را در زبان عربی و تصوف نشان می‌دهد. همچنین  365 دوبیتی دل‌انگیز به نام این شاعر توانا ثبت شده است، که بعضی از آن‎ها به لهجه‌‎‎ای خاص  از گویش‌های غرب ایران سروده شده‎اند.

حمدالله مستوفی نخستین کسی است که ضمن نام بردن از مزارات متبرکه همدان، از مقبره باباطاهر نیز، نام می‌برد. آرامگاه قدیمی باباطاهر، در سده 6 هجری قمری، به صورت برج آجری 8 ضلعی ساخته شد. این برج در اوایل سده 14 خورشیدی رو به ویرانی رفت و به همین علت در سال 1317 خورشیدی و در دوره رضاخان پهلوی، مقبره باباطاهر، به شکل ساده‌ای بازسازی شد؛ این مقبره بار دیگر در سالهای 1329تا 1331 خورشیدی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت تا آنکه در سال 1346 خورشیدی به فرمان محمدرضا پهلوی، انجمن آثار ملی، کار ساخت بنای جدید آرمگاه کنونی باباطاهر را آغاز کرد.

قرارداد ساخت آرامگاه، بین انجمن آثار ملی ایران و مهندس محسن فروغی بسته شد و مهندس فروغی، طرح عمومی و نقشه های تفصیلی و اجرایی میدان باباطاهر را با توجه به نیازمندی‎های آن میدان تهیه کرد و شهرداری همدان نیز آن را اجرا نمود. سرانجام در تابستان 1349 خورشیدی کار ساخت بنای فعلی آرامگاه باباطاهر، در میدانی با مساحتی بالغ بر بیش از صد هزار متر مربع به پایان رسید.

آرامگاه باباطاهر با ابعاد 10 در 10 متر، از مجموعه منشورهايي تشكيل شده كه دارای مدخل‎های ورودي و منفذهای نور است و با كلاف‎های بتنی داخلي، استحکام سازی شده است. پي‎سازی این بنا، از سنگ وآهك و عايقكاری شده و استخوان‎بندی آن، از آجر و كلاف ‎كشي‎های بتوني است.

برج آرامگاه، بر قاعده‌ای هشت ضلعي قرارگرفته است که ازكف خيابان، حدود 25 متر ارتفاع دارد. در ساخت ستون‎های هشتگانه برج آرامگاه، قطعه سنگِ روی مزار، پوشش كف مقبره و همچنين پله‌های اطراف برج آرامگاه، از سنگ گرانيت حجاری شده عالي استفاده شده است و نمای قسمت‎های خارجي ساختمان نیز از سنگ سفيد مرغوب است. كاشيكاری معرق و تزئينات مُعَقَّل بسيار ظريف بكار رفته درسطح محوطه داخلي آرامگاه، جلوه‌ای خاص به این آرامگاه زیبا بخشیده است که این زیبایی، با  24 دوبيتي از سروده های باباطاهر، روی بيست و چهار قطعه سنگ مرمر نصب شده در قسمت پايين اطراف محوطه داخلي جايگاه، تکمیل شده است.

جالب است بدانید در گذشته، در برابر مقبره باباطاهر، بنایی مرکب از چند اتاقک معمولی قرار داشت که محل سکونت دراویش بود. در کنار آرامگاه باباطاهر نیز، مقبره شماری از مشاهیر همدان قرار دارد که یکی از آن‎ها، مقبره «سید میرآقا کبریایی» متخلص به «مفتون همدانی»‌ است.